نائینی ـ زبان مردم نائین ـ با صرف و نحو دقیق و بررسیشده آن مخصوص هفت محله شهر نائین است. اهلی شهر تقریباً از دوران جنگ جهانی دوم پا از باروی محلات هفتگانه بیرون گذاشته و کنار جاده اصفهان به یزد و در کشخوانها به خانه ساختن پرداختهاند. این کتاب دربرگیرنده فرهنگ اصطلاحات نائینی با معادل فارسی آن است.
گرچه گویش سبزواری یکی از لهجههای فارسی دری است و سالیان دراز شلاق زبانهای ناهماهنگی چون زبان ترکی، مغولی، عربی و ... را بر شانه خود تحمل کرده و امروزه در قسمت نسبتا وسیعی از خاک ایران تکلم میشود، هرگز نمیتوان آن را از لهجههای دیگر زبان فارسی برتر دانست. وقتی از گویش سبزواری سخن گفته میشود و اختصاصات دستوری یا واژههای آن بررسی میشود، نباید این تصور پیش آید که با یک گویش صددرصد ثابت سروکار داریم و بین افراد مختلفی که با آن گویش تکلم میکنند، وحدت کلمه و لفظ برقرار است. در این کتاب لغات و اصطلاحات گویش سبزواری با شواهدی از اشعار محلی این شهرستان گردآوری شده است.
زرقان شهری باستانی در میانه راه شیراز به تخت جمشید در دامنه کوه زرقان است. زرقان قدیم شامل محلههای بزرگ جولاهگان، میان و لرها و محلههای کوچکتر آخوندها، جهودها و حیدر بود. مجموعه این محلههای درهمفشرده، پشت به کوه داده و دامن تا ابتدای دشت گسترده بود. برجوبارو و دروازههای کوچک و بزرگ شهر را در میان گرفته بود و از گسترش آن پیشگیری میکرد. در این کتاب مجموعه دوهزار مثال، اصطلاح، کنایه، تشبیه و پند و اندرز در لهجه فارسی مردم زرقان فارس گردآوری شده است.
جنبشی که اواخر دورۀ محمدشاه و دوران سلطنت ناصرالدین شاه برای گردآوری مطالب جغرافیایی سرزمین ایران به وجود آمد بسیار مفید بود و کتب زیادی در این زمینه به دست اشخاص قابلی تصنیف شد. «جغرافیای اصفهان» تالیف حسین بن محمد ابراهیم تحویلدار اصفهانی از جملۀ آنهاست. مولف از اواخر ماه ربیعالاول 1294 هجری، «به موجب حکم امنای دیوان دولت اسلامیان پناه ناصری» شروع به تالیف این کتاب کرده است. وی بیشتر به مطالب مربوط به جغرافیای انسانی و نوع زندگی مردم پرداخته است، ساکنان اصفهان را به 199 صنف تقسیم کرده و هریک را جداگانه شرح داده است. کتاب هم چنین بحث مفصلی نیز از سردرختیها و صیفیها و ترهبارها را دربردارد.
سرگذشت دژ استوناوند از دوران داستانی و باستانی ایران آغاز میشود و به روزگاری میرسد که فریدون به یاری کاوه بر بیوراسب دست مییابد و بیوراست در سپاهان از دست فریدون میگریزد، دوباره فریدون در ری بدو میرسد و گرزی بر سر او میکوبد و او را در دژ استوناوند در ناحیه دماوند زندانی میکند. بیشتر نویسندگان متون داستانی و تاریخی، محل زندان بیوراسب را در دماوندکوه میدانند؛ ولی باید دانست این زندان در ناحیه دماوند بوده است. این کتاب به بررسی این دژ در درازای تاریخ میپردازد.