کتابخانه مجازی ادبیات

گرچه گویش سبزواری یکی از لهجه‌های فارسی دری است و سالیان دراز شلاق زبان‌های ناهماهنگی چون زبان ترکی، مغولی، عربی و ... را بر شانه خود تحمل کرده و امروزه در قسمت نسبتا وسیعی از خاک ایران تکلم می‌شود، هرگز نمی‌توان آن را از لهجه‌های دیگر زبان فارسی برتر دانست. وقتی از گویش سبزواری سخن گفته می‌شود و اختصاصات دستوری یا واژه‌های آن بررسی می‌شود، نباید این تصور پیش آید که با یک گویش صددرصد ثابت سروکار داریم و بین افراد مختلفی که با آن گویش تکلم می‌کنند، وحدت کلمه و لفظ برقرار است. در این کتاب لغات و اصطلاحات گویش سبزواری با شواهدی از اشعار محلی این شهرستان گردآوری شده است.

زرقان شهری باستانی در میانه راه شیراز به تخت جمشید در دامنه کوه زرقان است. زرقان قدیم شامل محله‌های بزرگ جولاهگان، میان و لرها و محله‌های کوچک‌تر آخوندها، جهودها و حیدر بود. مجموعه این محله‌های درهم‌فشرده، پشت به کوه داده و دامن تا ابتدای دشت گسترده بود. برج‌وبارو و دروازه‌های کوچک و بزرگ شهر را در میان گرفته بود و از گسترش آن پیشگیری می‌کرد. در این کتاب مجموعه دوهزار مثال، اصطلاح، کنایه، تشبیه و پند و اندرز در لهجه فارسی مردم زرقان فارس گردآوری شده است.

معرب واژه‌ای است که از زبان دیگری به زبان عربی راه یافته باشد؛ خواه به همان صورت به کار رفته باشد یا در آن دگرگونی پدید آمده باشد. در این دفتر آنچه در «کنز اللغات» و «منتخب اللغات» شاهجهانی معرب دانسته شده، در سه بخش جداگانه به دست داده شده است. «کنز اللغات» واژه‌نامه‌ای است عربی به فارسی که دانشمندی به نام محمد پسر عبدالخالق پسر معروف در نیمه دوم سده نهم هجری برای کارکیا سلطان فراهم آورده است. «منتخب اللغات» شاهجهانی نیز واژه‌نامه‌ای است عربی به فارسی که عبدالرشید پسر عبدالغفور حسینی مدنی تتوی در سال 1046 هجری در هندوستان نوشته است.

در این دفتر واژه‌هایی که به عنوان واژه پهلوی در واژه‌نامه‌های فارسی به فارسی لغت فرس اسدی طوسی، صحاح الفرس، واژه‌نامه معیار جمالی، فرهنگ حسین وفایی، تحفة الاحباب، فرهنگ جهانگیری، مجمع الفرس و برهان قاطع یاد گردیده، گردآوری و به ترتیب الفبایی آورده شده است و در پایان آگاهی‌هایی که در باره زبان پهلوی در برخی از این واژه‌نامه‌ها آمده به صورت پیوستی با عنوان «آگاهی‌های پراکنده درباره زبان پهلوی» افزوده شده است.