کتابخانه مجازی ادبیات

منظومه گنجینه الاسرار نوشتۀ عمان سامانی، دربردارندۀ یکی از بهترین و تأثیرگذارترین اشعار مذهبی در وصف امام حسین (ع) و حادثه عاشورا است. این اثر شامل سروده‌های شاعر مشهور عصر ناصرالدین‌شاه، میرزا نورالله بن میرزا عبدالله بن عبدالوهاب چهارمحالی ملقب به تاج‌الشعرا و معروف به عمان سامانی و مجموعه‌ای از مرثیه‌ها و سوگ‌نامه‌ها با درون‌مایه‌ای غمناک از توصیف مظلومیت شهدای حادثه کربلا است. کتاب گنجینه الاسرار به دلیل نوع و شیوه بیانش توانسته به خوبی محتوایی عرفانی را انتقال دهد و مفاهیم بزرگ واقعه کربلا را با روایتی عاشقانه به طور محسوس و ملموس به نمایش بگذارد. عمان سامانی قالب وقوع را برای سرودن و سخن گفتن از واقعه عاشورا برگزیده است. گنجینه عمان که شامل 831 بیت می‌شود را می‌توان یک سفرنامه هم دانست، سفرنامه‌ای که گزارشگرِ حرکت عارفانه و روحانی قافله یاران امام حسین در مسیر شهادت است.

سیدعلی میرافضلی درباره سبب تالیف کتاب می گوید: در سال 1316 تا 1319 از جمله درسهایی که می گفتم درس املاء بود روشی را که در پیش گرفته بودم چنین بود که برای هر نوبت موضوع تازه را در نظر گرفته و به اندازه یک دیکته آن را شرح و بسط داده و در ساعت مقرر برای دانش آموزان میخواندم تا از خارج بنویسد، تجربه معلوم می داشت که عموم دانش آموزان برای نوشتن این نوع از دیکته آماده تر بودند آنکه آثار انزجار از چهره ایشان مشهود گردد با اهتزاز تمام در نوشتن آن اهتمام داشتند این طریقهاز چند لحاظ برای دانش اموزان ایجاد رغبت می نمود یکی تازگی مطلب که بطور کلی بیان هر موضوع تازه توجه مخاطب را جلب کرده و او را برای اصغای آن مهیا می نماید دیگر آنکه لغات مشکلی که در ضمن این طرز املاء بکار برده میشود بیشتر از مردم بدان تکلم نموده و به گوشها آشنا می آید به علاوه چون با عبارات ساده ذکر می شود در نتیجه از دشواری آن کاسته و حکم سهل و ممتنع را پیدا می نماید و دانش آموز بدون آنکه دشواری لغت او را خسته خاطر و ملول گرداند در طی نوشتن عبارات آسان آنرا فرا میگیرد.

فتح‌الله خان صاحب این کتاب که کنیه‌اش ابونصر و از اعیان زمان و عرفا و شعرای اوان خود بوده و همانا وی در این سال در کاشان متولد شده است. او از معروف‌ترین شاعران دورۀ دوم بازگشت ادبی است. با توجه به اینکه وی مدایح خود را با انتقاد از وضع حکومت درآمیخت، می‌توان او را از پیشگامان و پیشروان نهضت مشروطه به شمار آورد. ویژگی دیگر اشعار او، توصیفات زیبایی است که از طبیعت و مظاهر آن داشته است.

شهاب الدین ابو نصر احمد بن ابو الحسن نامقی جامی در سال 441 دیده به جهان گشود و در سال 536 چشم از دنیا فرو بست. او تا بیست و دو سالگی از ارتکاب مناهی پروایی نداشته و گویی مسیر زندگی او بر اثر واقعه ای عوض می شود و چند سالی از مردم عزلت می گزیند و در سن چهل سالگی به هدایت خلق روی می آورد. کرامات بسیاری را به این عارف بزرگ نسبت داده اند. وی همعصر امام محمد غزالی، عین القضات همدانی، ابو علی سینا و سنایی غزنوی بوده است. در شعر احمد و احمدی تخلص می کرده است. یازده اثر از وی به جا مانده است. دیوان اشعار وی را 1900 بیت رقم زده اند. احمد کرمی در تصحیح این دیوان از چند نسخه استفاده کرده است و این اثر به خط خوش علی عریانی خوشنویسی شده است.