نوشتار حاضر شامل یادداشتهایی است دربارهی مرتضی کیوان یکی از اعضای حزب توده که به انضمام نامههای وی به "هم. ف. فرزانه" به چاپ رسیده است. گفتنی است وی بین سالهای "33 - 1300 ش" زیست. دورهی زندگی او در مرحلهی گذار از سنت به مدرنیته که از لحاظ ساختار حکومتی با تغییر نظام سلطنت از قاجاریه به پهلوی، تغییر ساختار حقوقی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی همراه است. نیز تحول ادبیات در دورهی حیات مرتضی کیوان با رویگردانی از ساختی کلاسیک به ساختی نوین در شعر و داستان روبهرو بوده است. او در سن شانزدهسالگی با تشکیلات حزب توده آشنا میشود و در سال 1324 رسما به عضویت این سازمان در میآید و سرانجام در 27 مهرماه 1332 اعدام میشود.
کتاب حاضر ترجمه فارسی سوره مائده از قرآن کوفی است که در سال 1350 توسط اداره امور فرهنگی آستان قدس رضوی به چاپ رسیده است
کتاب درباره ادبیات نوشته گئورگی. و. پله خانوف و ترجمه منوچهر هزارخانی است. فهرست کتاب عبارتست از: درباره هنر؛ نقدی بر زیبای شناسی چرنیشفسکی؛ نقد ایده آلیستی ونقدماتریالیستی؛ عقاد ادبی بلینسکی؛ وظایف نقد ماتریالیستی؛ دو کلام با خوانندگان کارگر؛ هنریک ایبسن، پسر دکتر استوکمان؛ یک رمان از چرنیشفسکی "چه باید کرد؟"؛ "دشمنان" اثری از ماکسیم گورکی؛ تولستوی
م.ف. فرزانه (متولد 1308، تجریش) از نوجوانی با مطبوعات همکاری میکرد. به معرفی دکتر سیدصادق گوهرین با صادق هدایت آشنا شد و تا پایان عمر هدایت دوست و مرید او بود. سال اول حقوق را در تهران، روانشناسی و مردمشناسی را در سوربن گذراند و تحصیل حقوق را تا دکترای حقوق بینالملل در پاریس و تولوز ادامه داد. سپس با بورس دولت فرانسه فارغالتحصیل انستیتوی عالی سینمایی پاریس شد و از آن پس فیلمهایی مستند، بیشتر درباره هنر ایران ساخت. مدتی به ایران آمد، نخستین آموزشگاه فنی سینمایی را تأسیس کرد و از اولین پایهگذاران تلویزیون ملی ایران شد. لیکن محیط کاری بهقدری برایش ناگوار آمد که از شغل سینمایی دست کشید و به عنوان رئیس بانک صادرات به پاریس بازگشت. آثارفرزانه عبارتند از: دو کتاب درباره هدایت («آشنایی با صادق هدایت» نشر مرکز، 1373، «صادق هدایت در تار عنکبوت» نشر مرکز، 1383)؛ رمان اتوبیوگرافیک «عنکبوت گویا»، و ... .
مرتضی کیوان بین سالهای 1300 ـ 1333 زیست. به لحاظ تاریخی این دورهای مهم از سرنوشت ملت ایران است. مرحله گذر از سنت به مدرنیته که میتوان آن را در ابعاد مختلفی از دگرگونی در شکل حکومت همراه با تغییر ساختار حقوقی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، تا دگردیسی ادبیات که با رویگردانی از ساختی کلاسیک به ساختی نوین در شعر و داستان همراه دانست. کیوانی در جوانی با محافلی که ادبیات و سیاست را در سرلوحه فعالیت خود داشت آشنا شد. او پس از مدتی به عضویت حزب توده درآمد. فعالیتهای مستمر سیاسی ـ ادبی او طی سالیان 20 تا 33، در طول عمر کوتاهش تا بدان حد بود که او نقطه مرکزی دایره ادیبان و سیاسیون عصر خود شد. اما اوضاع سیاسی آن عصر مجال چندانی به او نداد و مرتضی کیوان در 27 مهر 1333 اعدام شد. این کتاب از سه بخش مجزا شکل یافته است: یادداشتهای م. ف. فرزانه؛ نامههای مرتضی کیوان به م.ف. فرزانه؛ بخش ضمائم.