بدیع¬الزمان فروزانفر که در جایگاه یکی از برجسته¬ترین محققان و استادان زبان و ادبیات فارسی به عنوان پژوهشگر بیملال آثار مولانا جلال¬الدین رومی شناخته شده است، بخشی از مطالعات خود را به نقد ادبی اختصاص داده بود و بیهیچ گزافه¬ای باید او را از پیشگامان نقد ادبی در ادبیات معاصر فارسی به شمار آورد. در میان این آثار، کتاب سخن و سخنوران دارای ارزش و اعتبار خاصی است و با توجه به آنکه اثر مذکور نخستین پژوهش مدون دانشگاهی در تحلیل انتقادی شعر کهن فارسی و به اعتباری اولین تاریخ ادبیات تحلیلی و انتقادی در زبان فارسی به شمار می¬رود، پرداختن به ارزشهای انتقادی آن می¬تواند بخشی از تاریخ نقد ادبی در ایران را ترسیم کند. این اثر که آمیزه¬ای از پژوهش و ذوق ادبی را در خود جمع دارد، نشان می¬دهد که چگونه استاد زندهیاد ما در حالی که هنوز بسیاری از آثار شعری و دیوانهای کهن تنها به شکل نسخ خطی قابل استفاده بود و بسیاری از معاصرانش کار نقد را با مباحث خشک لغوی و انشاپردازی درآمیخته بودند، بابی تازه در برابر مشتاقان و محققان ادبیات فارسی گشود و ذهن آنان را به ضرورت تصحیح و چاپ انتقادی این آثار متوجه ساخت. شکل انتخاب شاعران مورد بحث در سخن و سخنوران، به عنوان شاعران صاحب سبک و جریانساز و گزینش نمونه¬هایی از سروده¬های آنان در این اثر، سبب شد تا سخن و سخنوران را نخستین نمونه گزیده¬پردازی در ادبیات فارسی نیز به شمار آورند. در نهایت باید پذیرفت که این اثر ارجمند از نخستین سرمشق¬های بررسی انتقادی در شعر کهن فارسی و الگویی برای نسل بعد بوده است.
ذکره در لغت به معنای «به یاد آوردن»، «پند دادن»، «یادگار»، «یادداشت» و «کتابی که در آن احوال شعرا نوشته شده باشد» آمدهاست. در تمام کتب ادبی فارسی پیش از زمان صفویه (غیر از تذکره ی دولتشاه سمرقندی)، کلمه ی تذکره به معنای یادگار، یادداشت و یادآوری به کار رفته و بهتدریج در دوره ی صفویه به کتابی که حاوی شرح حال و آثار شعرا است اطلاق شدهاست. بعد از عصر صفوی در تمام تذکرههایی که در ایران تألیف شده، کلمه ی تذکره به معنای «تذکره الشعرا» ؛ یعنی کتابی که در آن ترجمه ی احوال و نمونه ی اشعار شعرا باشد ، آمدهاست و امروزه نیز به همین معنا به کار میرود. تذکره کتابی است که در آن شرح حال و آثار یک شاعر، یا عدهای از شعرا آمده باشد. معمولاً تذکرهنویس علاوهبر معرفی شاعر و نقل اشعار او، به شرح حال وی نیز پرداخته و گاه درباره ی آثار و اشعار او به بحثی انتقادی میپردازد. بحث از چیستی شعر، بحث دشوار و به اعتباری غیر ممکن می باشد چراکه تا کنون که به اندازهء عمر آدمی- که از پیدایش شعر می گذرد- تعریف جامع و مانعی از آن صورت نگرفته است برای همین تعدادی آمده اند بسیاری از آثاری را که به زعم سر ایندگان آن، شعر محسوب می شده اند، از قلمرو شعر بیرون ساخته اند، و برخی بر عکس؛ آثاری را که سرایندگان آن، آنها را در قالب نثر ارائه داده اند، شعر به شمار آورده اند؛ و بعضی هم تفکیک مرز شعر و نثر را کار نادرست خوانده اند.
این کتاب مشتمل است بر شرح حال کوتاه و نمونههایی از اشعار شاعران خوزستان که به ترتیب الفبای نامخانوادگی آنان ترتیب یافته است. از مجموع شعرای این مجموعه، 49 شاعر از دزفول و 50شاعر از شوشتر معرفی شدهاند.