کتاب حاضر، ترجمهای است از مقالات مندرج در "دائرهالمعارف جهان نوین اسلام" (آکسفورد، 1995م) که طی آن تاریخچه و تحولات و ویژگیهای "ادبیات "ملل مسلمان به تفکیک بررسی و تحلیل شده است .در این مقالات، پیشروان و صاحبان اندیشه، نیز مهمترین آثار ادبی و به طور کلی فراز و فرودهای ادبیات بخشهای مختلف جهان اسلام معرفی شدهاند .عناوین مقالات و اسامی نویسندگان و مترجمان بدین قرار است" :ادبیات آسیای مرکزی/ خیرالله عصمتالله، سپیده معتمدی ;" "ادبیات و زبانهای آفریقایی (آفریقای شرقی و آفریقای غربی)/ مروین هیستکتی، مجتبی منشیزاده" ;"ادبیات اردو/ علی.س.آسانی، مجتبی منشیزاده" ;"ادبیات ترکی/ سراج جی .مامنت آتیس، نگار نادری" ;"ادبیات عرب شامل بخشهای زیر : "مروری کلی/ فدوامالتی داگلاس، مجتبی منشیزاد"، "جنسیت در ادبیات عرب/ میریام کوک، مجتبی منشیزاده"، "ادبیات معاصر عرب/ عیسی یوسف بلاطه، ولیالله برزگر کلیثمی" ;""ادبیات فارسی/ حمید دباشی، مجتبی منشیزاده" ;"ادبیات مالائی و اندونزیایی/ هندریک م.جی.مایر، صمد چینیفروشان ."شایان ذکر است که در بخش ادبیات فارسی، تعلیقاتی به قلم آقایان مهدی دشتی و محمود بشیری ضمیمه شده است .کتاب با فهرست اعلام به پایان میرسد .
مجموع مقالات پیرامون ادبیات و شعر نوشته برترین ادیبان و شعرا و نویسندگان معاصر که توسط زنده یاد ابراهیم زال زاده بنیانگذار و مدیر نشر ابتکار و بامداد گردآوری شده است: مجموعه مقالاتی از صفدر تقی زاده داریوش آشوری نجف دریابندری باقر پرهام احمد شاملو هوشنگ گلشیری م. آزاد احمد کسیلا فیروز شیروانلو مهدی اخوان ثالث سیمین بهبهانی ع. پاشایی و... فهرست: موسیقی زبان، عکس های یک شاعر، زیبایی چیست؟، نگاهی به ادبیات امروز آمریکای لاتین، جهان سوم در تکاپوی جهانی، یادی از بهرام صادقی، نگاهی به سه کتاب رضا براهنی و ...
تاریخ بشر آئینه یک سلسله مبارزه هایی است که بین طبقات مردم برقرار است و این مبارزه ها تا غلبه حق بر باطل ادامه خواهد داشت. مبارزه طبقاتی مظهر و نمایش واقعی حوادث تاریخی است که سر ترقی و تکامل هم در آن نهانست. نبرد دائمی خوبی و بدی، قدرت و حق، فقر و غنا، سرمایه و کار، تقدم و تجدد، ارتجاع و آزادی، فداکاری و خودپرستی، ظلم و عدالت و بالاخره مبارزه نور و ظلمت و یا یزدان و اهریمن است که حوادث و وقایع تاریخی را بوجود آورده است و بدون این نبرد زندگی هدف واقعی ندارد. تصدیق حالت حاضره و تسلیم در برابر سلطه و قدرت زندگی را همان اندازه فاقد روح و معنی خواهد ساخت که کسی وارد جنگ تن به تن بشود بدون اینکه کینه ای در دل داشته باشد و یا تن به زناشویی دهد درحالیکه فاقد عشق و محبت نسبت به همسر خود باشد. یکی از مظاهر حساس و جلوه های مشخص مبارزه های طبقاتی مبارزه ایست که در طول تاریخ بردگان با اربابان نموده اند و پرده های دلگداز و در عین حال لذت بخشی در صحنه اجتماع به وجود آورده اند. بردگی دوره مشخصی در تاریخ اجتماعی هریک از ملت ها گذرانده و خود یکی از دوره های فعالیت اقتصادی بشر است. تمام ملت ها "دوران اقتصاد بردگی" و یا دوره مبارزه بر علیه بردگی را در زمان واحدی نگذرانده اند و در تمام ملت ها هم بردگی حالت مشخص اقتصادی نبوده بلکه بطوری که در این مقاله ها دیده خواهد شد رژیم اقتصادی بردگی در بعضی از کشورها مانند یونان و روم با ظهور فئودالیسم از بین رفته و در پاره از ممالک دیگر مانند آمریکا و روسیه تا یک قرن پیش وجود داشته و در پاره کشورها مانند ایران از بردگان در فعالیت خاص اقتصادی یعنی تولید استفاده نمی کردند.
سالنامه دارالفنون (هدیه نوروز) در سال 1327 در چاپخانه خواندنیها منتشر شده است.
موسسه امیدوار است با انتشار این مجموعه در نهایت بتواند در ارج نهادن به سند و اشاعه فرهنگ مستندگویی در تاریخ تلاشی درخور نموده و در این راه بخشی از سوالات و خواسته های وسیع ملتی بزرگ را پاسخ دهد و به همراه سایر فعالیتهای تحقیقاتی و انتشاراتی مصمم است به منظور نشر آثار فرهنگی و تاریخی با بهره جویی از مجموعه اسناد و مدارک خود دست به انتشار سلسله کتابهایی با عنوان تاریخ معاصر ایران بزند و در این راه به توکل الهی و یارای استادان و محققان و اهل علم امید بسته است.