کتابخانه مجازی ادبیات

دولت آبادي بي‌ترديد، يكي از پرکارترين و سخت‌کوش‌ترين نويسندگان دو دهه اخير ايران است. او قبل از روي آوردن به رمان‌نويسي و خلق آثار بزرگي چون جاي خالي سلوچ و کليدر داستان‌هاي نسبتا بلندي نوشته است كه در همان‌ها هم تمايل او به نوشتن رمان ديده مي‌شود. آنچه تا به حال درباره آثارش نوشته‌اند، اندک است و عموما به محتواي داستان‌ها و به ويژه رمان‌هاي او مربوط مي‌شود. در اين مقاله به شكل‌شناسي چهارده داستان او در ساحت‌هايي چون طرح يا پيرنگ، زاويه ديد، راوي، شخصيت‌پردازي، آغاز و انجام و... پرداخته‌ايم. پيش از شروع بحث نيز به اختصار به زندگي و آثار او تا سال 1357 و سپس به آراي محققان درباره شکل و شکل‌شناسي اشاره کرده‌ايم.

در میان متون نثر عرفانی معارف بهاء ولد متنی ادبی و یگانه دانسته می‌شود. این کتاب مجموعه‌ای از یادداشت‌های بهاء ولد (628) است که به شکلی بدیع و متفاوت از دیگر آثار عرفانی نگاشته شده است. معارف، دربردارنده پراکنده‌گویی‌های او در موضوعات مختلف است. با نگاهی گذرا در پاره‌های ناپیوسته این کتاب، آنچه مکرر و پیوسته به نظر می‌آید حضور چشمگیر آیات قرآنی است. بهاء ولد در توجه به آیات قرآنی نوآوری‌هایی داشته و اگر مهم‌ترین ویژگی نثر معارف را شگردهای بیانی در تحلیل‌های قرآنی بدانیم هیچ گزاف نمی‌نماید. این جستار با بررسی‌ای مختصر از گونه معارف به عنوان شالوده‌ای برای بررسی منسجم آغاز شده و با نگاهی زبانی و محتوایی خلاصه شده است. بررسی نخست تلقی‌ای زبانی است که با عنوان زبان شاعرانه به سامان می‌رسد. بررسی دوم بررسی محتوایی است که در پی یافتن شگردهای درون متنی معارف است که با تجربه‌های درونی و بیرونی بهاء ولد گره می‌خورد. در گزارش پایانی ایدئولوژی اشعری بهاء ولد حائز اهمیت دانسته می‌شود. نویسنده برای تبیین این موارد با ارائه شواهدی مختصر ودر عین حال دقیق از متن کوشیده است دریچه‌ای تازه به سوی دنیای شگرف این متن بگشاید.