کتابخانه مجازی ادبیات

در روزهای شانزدهم و هفدهم بهمن‌ماه 1351، یعنی حدود 47 سال قبل، در کتابخانة مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران به‌منظور تجلیل از خدمات میرزا تقی‌خان امیرکبیر، مجلسی برای بررسی افکار و احوال وی همراه با نمایشگاه عکس، کتاب و روزنامه‌های آن روزگاران تشکیل شد. در این مجلس 12 نفر از استادان دانشگاه و محققان عالی‌قدر، پیرامون شرح احوال زندگی امیر، وضعیت دارالفنون و چگونگی تأسیس آن، و سایر مطالب در همین ارتباط بیاناتی ایراد کردند که متن این سخنرانی‌ها به سعی و تلاش آقای قدرت‌الله روشنی زعفرانلو تدوین و توسط «انتشارات کتابخانة مرکزی دانشگاه» در سال 1354 به زیور طبع آراسته شد. درباره امیرکبیر که زمان او را چه بسا بتوان از مهم‌ترین و اثرگزارترین دوران‌های تاریخی ایران گمان برد، کتاب‌ها و مقالات بسیاری تألیف شده و در دسترس پژوهندگان فارسی زبان قرار گرفته است. صد و شصت و سه سال پیش یکی از شایسته‌ترین مردان نام‌آور تاریخ ایران، بر اثر توطئه‌ بیگانگان کشته شد و دوره‌ درخشانی که با صدارت او آغاز شده بود، رو به افول و خاموشی گذاشت. قتل میرزا تقی‌خان امیرکبیر بی گمان ضربه‌ای بر پیکر تاریخ ایران بود. کسانی که با تاریخ ایران آشنایند می‌دانند که امیرکبیر دوران کودکی را در خانواده قائم مقام به شاگردی سپری کرد. داستان معروف فرا گرفتن درس هنگام خدمت به فرزندان قائم مقام، که بارها در منابع به آن اشاره شده، مربوط به همان ایامی است که به خانه شاگردی مشغول بوده است. «گویند که امیر در کودکی که ناهار اولاد قائم مقام را می‌آورد، در حجره معلمشان ایستاده، پای بازبردن ظروف، آنچه معلم به آن‌ها می‌آموخت، او فرا می‌گرفت تا روزی قائم مقام به آزمایش پسرانش آمده، هر چه از آن‌ها پرسید ندانستند. امیر جواب می‌داد. قائم مقام پرسید تقی تو کجا درس خوانده‌ای؟ عرض نمود روزها که غذای آقازاده‌ها را آورده، ایستاده، می‌‌شنیدم. قائم مقام انعامی به او داد. او نگرفت و گریه کرد. بدو فرمود چه می‌خواهی؟ عرض کرد: به معلم امر فرمایید درسی را که به آقازاده‌ها می‌دهد به من هم بیاموزد. قائم مقام را دل سوخته، معلم را فرمود تا به او نیز می‌آموخت.» امیرکبیر دست پرورده قائم مقام بود و به سبب ویژگی‌های برجسته شخصیتی‌اش در تاریخ دولت‌های ایران خوش درخشید. «واتسون»، نویسنده انگلیسی، درباره امیر مطالبی گفته که برازنده اوست: «در میان همه رجال اخیر مشرق زمین و زمامدارن ایران، که نامشان ثبت تاریخ جدید است، میرزا تقی‌خان امیرنظام بی‌همتاست، به حقیقت سزاوار است که به عنوان اشرف مخلوقات به‌شمار آید، بزرگوار مردی بود.»

کتاب مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن  ١٣  و  ١۴  هجری تالیف میرزا محمد علی ملقب به معلم حبیب آبادی ،در شرح احوال رجال علمی، علمای اعلام ، حکمای اسلام، عرفاء ، مشاهبر منجمین و اساتید خطاطین می باشد . از ویژگی های برجسته این اثر آن است که مولف در شرح کتاب از منابع مهمی چون آثار عجم ، احسن التواریخ ، انجمن آراء ناصری ، بحارالانوار ، اعیان الشیعه، امیرکبیر و ... بهره برده است. جلد ششم این کتاب وقایع سالهای 1268 تا 1279 ق است.

کتاب مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن  ١٣  و  ١۴  هجری تالیف میرزا محمد علی ملقب به معلم حبیب آبادی ،در شرح احوال رجال علمی، علمای اعلام ، حکمای اسلام، عرفاء ، مشاهبر منجمین و اساتید خطاطین می باشد . از ویژگی های برجسته این اثر آن است که مولف در شرح کتاب از منابع مهمی چون آثار عجم ، احسن التواریخ ، انجمن آراء ناصری ، بحارالانوار ، اعیان الشیعه، امیرکبیر و ... بهره برده است. در این یادنامه مختصر شرح حالی را که آن مرحوم برای خود در مکارم الآثار نگاشته و نیز گزارش دیگری را که جداگانه مرقوم داشته و تا حدی این دو شرح مبین احوال و آثار فقید سعید است، و سپس مقالات و مراثی و ماده تاریخهایی که دانشمندان بزرگوار و ادباء ارسال فرموده اند به ترتیبی که واصل شده طبع گردیده و مجموعه کامل مقالات و قصائد و مراثی و فوائد علمی دیگر موکول به کارنامه موصوفه خواهد بود. این جلد وقایع سالهای 1254 تا 1267 ق است.