بدل از نقشهای دستوری است که به صورت واژه، گروه واژه، جمله و گاه ترکیبی از گروه واژه و جمله، در متن ظاهر میشود و واژه، گروه واژه یا جملهای را که اصطلاحاً "مبدل منه" یا بدلدار نامیده میشود، از جهت لفظ و معنا، توضیح و بسط و گسترش میدهد. گاه واژهای مانند "یعنی" یا همانند معنایی آن، رابط بین "مبدل منه" و بدل یا سازههای بدلی میشود که "بدلنما" نام دارد. به مجموع مبدل منه یا هسته بدل و بدلنما و بدل یا سازههای بدلی، گروه بدلدار میگویند. بدل از طریق همسانی، مبدل منه را توضیح میدهد. در متون کهن فارسی، از نظم و نثر، بدل و سازههای بدلی، کاربرد لفظی و معنایی معتنابهی دارند؛ امّا ظهور بدل در متون ادب فارسی معاصر بویژه رمانها و داستانهای سه چهار دهه اخیر و کاربرد بدل و سازههای بدلی در پردازش متن و بسط و گسترش دادن چند وجهی کلام و توانبخشی به نویسنده در هر چه بهتر و شیواتر و زیباتر جلوه دادن سخن، به راستی شگرف و سترگ است. سازههای بدلی میتوانند به همه نقشهای دستوری، از جمله نهاد، مسند و منادا وابسته شوند. به تعبیر دیگر، همه نقشهای دستوری و از جمله نقش نهادی، مسندی و ندایی میتوانند به جهت بسط کلام بدل بگیرند. بدلپذیری نقشها از مسائل نو و مطرح نشده دستور ساختاری است. بحث اصلی این مقاله، نقشهای دستوری و بدلپذیری و بهویژه بدلپذیری نقش نهادی، مسندی و ندایی است.
بر اساس نظريه نقشگراي آندره مارتينه، نهاد مفهومي جهاني نيست، اما در بسياري از زبانها ميتوانيم به نقش نهاد اشاره كنيم. به هر حال در هر زبان بايد وجود احتمالي آن و ويژگيهايش بررسي شود. در زبان ايتاليايي كوتاهترين جمله از نهاد و گزاره تشكيل ميشود، بنابراين وجود هر دو براي ساخت جمله لازم و بايسته است. مهمترين نقش نهاد، تحقق بخشيدن به گزاره است، به همين دليل امكان حذف آن وجود ندارد. جايگاه نهاد اجباري در اين زبان ثابت است و در شمار كثيري از جملهها به صورت شناسه فعل ظاهر ميشود. به همين دليل نميتوان آن را از گزاره جدا كرد. افزون بر اين نهاد، در مواقع زيادي عنصر ديگري هم در جملهها ظاهر ميشود كه از حيث شمار و شخص و گاه از نظر جنس با نهاد اجباري مطابقت دارد و مشخصه اصلي آن اختياريبودن آن است. نهاد اختياري قابل حذف است و جايگاه ثابتي در جمله ندارد.
مقاله حاضر تلاشي است در جهت حفظ و بررسي گويشهاي ايراني که در حال فراموشي هستند. تاتي يکي از اين گويشهاست که در روستاي کلاسور کليبر آذربايجان شرقي تعدادي بدان تکلم ميکنند. معرفي روستاي کلاسور، موقعيت جغرافيايي و انساني، نحوه زندگي مردم روستا، نمادهاي آوانويسي، بررسي قواعد دستوري حاکم براسم و ضمير گويش مذکور از قبيل: جنس، تعريف، عدد، ساده و غيرساده، مطابقت اسم با فعل، جمع و مفرد، ارگتيو، حالتهاي اسم، فلکسيون (صرف اسامي)، انواع ضماير و حالتهاي دستوري آنها مهمترين بحثهاي اين مقاله هستند. نکته مهم ديگر به کار گرفتن حروف اضافي پسين در اين گويش است که واژه پيش از خود را متمم ميسازد. سعي شده براي هر موردي مثالهاي کافي همراه با معادل فارسي آورده شود.
خواجه عمادالدین علی بن محمود، مشهور به عماد فقیه کرمانی، دانشمند و عارف شاعر پارسیگوی مشهور ایرانی عصر تیموری است. وی از معاصرین حافظ و ستایشگران آل مظفر است که در میان آنها بهویژه به شاه شجاع ارادت فوقالعادهای داشته است. این کتاب دربرگیرنده مجموعه مقالاتی است که به مناسبت همایش بزرگداشت خواجه عماد فقیه کرمانی در سال 1381 در کرمان برگزار گردیده بود. عناوین برخی از نوشتارهای کتاب بدین ترتیب است: عماد فقیه شاعری عاشق/ حسین آقاحسینی، تصوف و عرفان قرن هشتم هجری و عرفان خواجه عماد کرمانی/ علیاوسط ابراهیمی، صعود هنری غزلیات عماد/ محمدصادق بصیری، ز کوی سلامت گرفته کناری/ مهدخت پورخالقی چترودی، صور خیال و زیباییهای آن در شعر عماد/ نرگس جابری نسب، محبتنامه و مناظرههای خواجه عماد/ محمدحسین خسروان، وزن عروضی و تبلور عاطفه در غزل خواجه عماد کرمانی/ مریم خلیلی جهانتیغ، جایگاه عماد فقیه کرمانی در دهنامه سرایی/ ابوالقاسم رادفر و ..... .
این کتاب دربرگیرنده گزیدهای از بیست کتاب مهم عرفانی است. در ابتدا و در بخش درآمد کتاب، به اختصار سیر تاریخی آثار عرفانی و گونهها و موضوعات و سایر مباحث این نوع ادبی معرفی شده است. در گزینش هر قطعه این ملاکها مدنظر بوده است: زیبایی، شیوایی و آسانفهمی؛ درونمایه و محتوای ارزشمند؛ منطقی و پذیرفتنی بودن؛ میزان اهمیت در اندیشههای عرفانی؛ کمک به درک سیر تکامل اندیشههای عارفانه. برای فراهم شدن سهولت درک مضمون هر قطعه، به آن عنوانی داده شده است.