کتابخانه مجازی ادبیات

این کتاب دربرگیرنده مجموعه‌ای از غزلیات عاشقانه سعدی است. روش کار گردآورندگان در این کتاب، تبعیت از رویه زنده‌یاد فروغی است. آن بزرگ در این‌باره گفته است: «..... چنان‌که می‌توان کلیه آثار شیخ را به دو قسمت منقسم نمود؛ یکی موعظه و حکمت، دیگری مغازله و معاشقه. بنابراین آنچه از غزلیات و رباعیات و قطعات را که صورت مغازله دارد، در یک مجلد گرد آوردیم و .....». این کتاب اختصاص به غزلیات عاشقانه دارد. ترتیب و تعداد غزل‌ها، مطابق است با متن فروغی، با این تفاوت که تعداد غزلیات در آن متن 637 غزل و در این متن 623 غزل است. با این توضیح که تعدادی ملمعات و همچنین غزلیاتی که اصالت آنها مورد تردید خود آن مرحوم بوده است، در این متن نیامده ولی در مقابل غزل‌های شیوایی مانند غزل «صبحدمی که برکنم دیده بروشنائیت» که در قسمت مواعظ و غزلیات پراکنده آمده، در این کتاب آمده است.

طهماسب ‌قلی بن رستم کلهر کرماشانی (1241 - 1301 قمری) متخلص به وحدت کرمانشاهی، عارف و شاعر عصر قاجاریه و ملقب به افصح‌ المتکلمین بود. وی علوم نحو، صرف، بیان، معانی، منطق، کلام و … را در کرمانشاه آموخت و پس از مدتی از شریعت فاصله گرفت و قدم در مسیر عرفان گذاشت. از این زمان، نام وحدت را به عنوان نام طریقتی و تخلص شعری خویش برگزید. از وحدت کرمانشاهی تنها ۶۰ غزل با مضامین عاشقانه و عارفانه بر جای مانده است که با همین تعداد اندک جایگاه مهمی در شعر فارسی یافته ‌است. بخش دوم کتاب پیش رو که به اهتمام میر طاهر تدوین شده، به دیوان ریاضی سمرقندی (وفات 884 قمری) اختصاص یافته است. وی از شاعران نامدار ماوراء النهر و مشهور به قاضی لاری بود که دو دیوان کبیر و صغیر منسوب به وی می باشند. در کتاب حاضر دیوان صغیر وی عرضه شده است که تردیدی در تعلق آن وجود ندارد و در سال 1364 توسط انتشارات تکیه خاکسار در اختیار مشتاقان قرار گرفت.

کمال الدین محمد وحشی بافقی در سال 939 تا 991 زیسته است. وی به همراه برادرش که مرادی تخلص می کرد، شاگرد شرف الدین علی بافقی بوده است. او مدتی را در کاشان به سر برده و محتشم کاشانی و ضمیری همدانی از معاصرین وحشی می باشند. وی مداح شاه طهماسب صفوی، صدر الاعظم اعتماد الدوله و نیز حاکم کرمان بوده است. به جز دیوان اشعار 5300 بیتی او سه مثنوی، خلد برین، ناظر و منظور و شیرین و فرهاد از او به جا مانده است. منظومه اخیر ناتمام بوده و وصال شیرازی در قرن سیزدهم آن را به پایان رساند. وحشی اقسام شعر را نیکو می سرود. به جز وحشی بافقی چهار تن دیگر هم تخلص وحشی را برگزیده بودند. بر این تصحیح استاد سعید نفیسی مقدمه نگاشته و محمود علمی نیز حاشیه و تعلیقات نگاشته است. این کتاب اولین بار در 1342 توسط انتشارات علمی به چاپ رسید.

فرید الدین عطار (618 – 540 ق) علاوه بر آثاری همچون منطق الطیر،‌الهی نامه، مصیبت نامه و اسرار نامه،‌ دیوانی مشتمل بر اشعار پرشور عرفانی دارد. مذهب عطار شیعه اثنی عشری بوده و به علوم دینی از قبیل حدیث و روایات احاطه کامل داشته است. اشعار او سرشار از تسلطش بر تفسیر، حکمت،‌ موسیقی و نجوم است. همچنین با دقت در آثار عطار به تأثیر وی از قدما می توان پی برد. بعد از وی نیز شاعران زیادی از جمله سعدی، حافظ، مولانا و خواجو به استقبال اشعار او شتافته اند. دیوان او شامل غزلیات،‌ قطعات،‌ ترجیعات، ترکیبات و فتوت نامه است. غزلیات عطار شامل مضامین عرفانی و شرح حال بزرگان عرفان و مشایخ صوفیه است و از میان عرفا، گویی با ابوسعید ابوالخیر قرابت و انس بیشتری داشته است. کتاب حاضر با مقدمه و تحشیه محمود علمی اولین بار توسط انتشارات علمی در سال 1356 به چاپ رسید.