کتابخانه مجازی ادبیات

تحقیق "بیرونی درباره ارتفاع خورشید و سایه ها" توسط جواد همدانی زاده نگاشته و در سال 1352 توسط دانشگاه آریامهر، به مناسبت بزرگداشت هزارمین سال ولادت ابوریحان بیرونی انتشار یافته است.

بزرگ‌ترین تألیف ابوریحان در هندشناسی همین کتاب است که در هشتاد باب فلسفه و عروض و ریاضیات و جغرافیا و حقوق و ادبیات و .... را بیان می‌کند. مطالب این کتاب در ذکر عقاید و آراء هندوان در باب مسائل فلسفه و نجوم و هیئت و عقاید و قوانین دینی و اجتماعی است که ابوریحان از معاشرت با علمای هند و ترجمه کتاب‌های آن دیار فراهم آورده است.

حکیم رازی گذشته از جنبه پزشکی‌اش که آوازه جهانی گسترده‌ای یافته است، به لحاظ حکمت طبیعی، علم اثباتی و روش تجربی با فرانسیس بیکن قابل قیاس است و بر او فضل تقدم دارد. در این کتاب به حکمت طبیعی و نظام فلسفی رازی پرداخته شده و هدف از تألیف آن است که فلسفه به طور کلی و به معنای اخص کلمه یعنی حکمت طبیعی مادی و اینکه با درک فیزیک رازی دیگر جایی برای متافیزیک در فلسفه ایران نمی‌ماند، مگر برای ذهنی‌گرایان چاره‌ناپذیر و ایده‌آلیست‌های لفاظ و لغت‌باز.

در این کتاب به زیست‌نامه دو تن از نویسندگان مشهور همدان یعنی سیدمحمد یوسف زاده (غمام) و آقاشیخ موسی نثری پرداخته شده است. غمام همدانی (1253 ـ 1321 ش) از شعرا، ادبا و عرفای همدانی بود که در این نوشتار به جنبه شخصیتی و معرفتی او پرداخته نشده است، بلکه مدنظر در این کتاب، جنبه «سیاسی» غمام و نقشی بود که در جنبش مشروطه‌خواهی همدان و آگاه‌گری مردمان داشت. در بخش دوم کتاب به زندگی کامل و جنبه سیاسی و اندیشه‌های موسی نثری پرداخته شده است. او فاضلی ترقی‌خواه، روزنامه‌نگاری میهن‌دوست، رمان‌نویس و تاریخ‌دان، شارح ادب‌پیشه، فرهنگی بنیادگر، رئیس معارف‌پرور، ریاضی‌دان نوآور، سرآمد معاصران آن سامان بوده است.