اين مقاله با مطالعه زندگينامه دكتر طه حسين مصري و دكتر اسلامي ندوشن ايراني با محوريت دو حسب حال «الايام» و «روزها» ميكوشد تا به برخي از همانديشيها و ويژگيهاي مشترك يا متفاوت در اين دو حسب حال و عوامل محيطي كه منجر به خلق دو حسب حال همنام شده است، با رويكردي تطبيقي بپردازد. اين دو نويسنده، هر دو تحصيلات ابتدايي خود را در دامن روستا و خانواده به پايان رسانيده و براي ادامه تحصيل، زادگاه خود را ترك نموده و با انواع مشكلات روبرو ميشوند و در نهايت، براي دريافت مدرك تخصصي دكترا به فرانسه رفته و دانشجوي دانشگاه سوربن فرانسه ميشوند و زبان فرانسوي و فلسفه و فنون داستاننويسي را در آنجا به صورت تخصصي ياد گرفته و پس از بازگشت به وطن، با انديشهاي مشترك سالهاي سال شعار مبارزه با خرافات و عدم تعصب به ميراث گذشته، خردورزي و حاكميت عقل، دانشاندوزي و بهادادن به علم، افتخار و تمجيد از تمدن و فرهنگ گذشته، بهره جستن از پيشرفت صنعتي غرب، افتخار و باليدن به نسل كشور خويش ... را سر دادهاند. فرضيه احتمالي آن است كه دكتر اسلامي ندوشن به نوعي در كتابت حسب حال خويش از الايام طه حسين الگو پذيرفته باشد كه شواهدي در اين زمينه ارائه ميگردد و قضاوت بر عهده كساني گذاشته ميشود كه تحقيقشان كامل است.
زندگینامه علمی دانشوران اثر بودان دوبوالوران و پینل فیلیپ، ترجمهای است از کتاب «Dictionary of Scientific Biography» (نیویورک، 1981م)، که زیر نظر احمد بیرشک منتشر شده است. این کتاب، شرح مختصر زندگی و کار علمی بیشتر از هزاران مرد و زن از سراسر جهان است که با تلاش علمی و عملی و نوشتن کتابها و مقالهها در رشتههای اخترشناسی، پزشکی، روانشناسی، ریاضی، شیمی، علوم اجتماعی، علوم طبیعی، فلسفه، فناوری و فیزیک، به پیشرفت تمدن بشری، خدمت کردهاند.
زندگینامه علمی دانشوران اثر بودان دوبوالوران و پینل فیلیپ، ترجمهای است از کتاب «Dictionary of Scientific Biography» (نیویورک، 1981م)، که زیر نظر احمد بیرشک منتشر شده است. این کتاب، شرح مختصر زندگی و کار علمی بیشتر از هزاران مرد و زن از سراسر جهان است که با تلاش علمی و عملی و نوشتن کتابها و مقالهها در رشتههای اخترشناسی، پزشکی، روانشناسی، ریاضی، شیمی، علوم اجتماعی، علوم طبیعی، فلسفه، فناوری و فیزیک، به پیشرفت تمدن بشری، خدمت کردهاند.
«گاو»، اثر غلامحسين ساعدي و «مسخ»، نوشته فرانتس کافکا از جمله آثار داستاني کوتاه معاصر به شمار ميروند که داراي ژرفساختي کاملا شبيه به يکديگرند. اين دو اثر در واقع بياني اکسپرسيونيستي از جامعه عصر ساعدي و کافکاست که ميکوشد با رويکردي جادويي، رئاليسمترس و خفقان و استبداد حاکم بر ايران بعد از کودتاي 28 مرداد و پراگ 1900 را به تصوير کشد. اين دو اثر، با وجود داشتن ژرف ساخت يکسان، در حوزه شيوه شخصيتپردازي، کاملا با يکديگر متفاوتاند، کاربرد گفتگو در مقايسه با ساير شگردهاي پردازش شخصيت، بسامدي بسيار اندک در اين مسخ دارد و در مقابل، توصيف با دامنه کاربرد وسيع، منطق حاکم بر شيوه شخصيتپردازي آن به شمار ميرود. «مسخ» به عنوان يکي از آثار برجسته ادبيات جهان، مورد توجه بسياري از ناقدان و نويسندگان از جمله ولاديمير ناباکوف قرار گرفته است. درباره «گاو» اثر ساعدي نيز بسياري سخن گفتهاند اما در هيچ يک از آثار مذکور، به طور مبسوط به بررسي شگردهاي شخصيتپردازي در داستان کوتاه «گاو» و مقايسه آن با «مسخ» کافکا پرداخته نشده است؛ از اين روي، در پژوهش حاضر عوامل موثر در پردازش شخصيت در دو اثر داستاني «گاو» و «مسخ» مورد بررسي و مقايسه قرار گرفته است.
سبک، ویژگیهای مشترکی است که در آثار یک نویسنده جلب توجه میکند و آن اثر را از دیگر آثار متمایز میکند .هر متن را میتوان از سه دیدگاه زبان، فکر و ادبیات مورد بررسی قرار داد و سبک آن را دریافت. سطح زبانی خود به سه سطح کوچکتر آوایی، لغوی و نحوی تقسیم میشود. در این مقاله، متن کتاب «عقدالعلی للموقف الاعلی» افضل الدین کرمانی و «سمط العلی للحضره العلیا» ناصر الدین منشی کرمانی را در سطحآوایی و نحوی و ادبی، به صورت مقایسهای، مورد بررسی قرار دادهایم و در نهایت، مشخص میشود که با وجود بیش از یک قرن فاصله بین نگارش دو کتاب ، ناصرالدین منشی کرمانی، در نگارش کتاب سمط العلی، از افضل الدین کرمانی مؤلف کتاب عقدالعلی تقلید کرده و در واقع، به میزان خیلی زیاد تحت تاثیر آن کتاب، اثر خود را ایجاد کرده است.