کتابخانه مجازی ادبیات

یکی از پژوهشهایی که باید در هند، سرزمین دیرینه زبان و ادب فارسی انجام پذیرد، تالیف و تدوین تاریخ ادبیات فارسی هند است. شکی نیست که برای تدوین تاریخ ادبیات فارسی هند قدم نخست آنست که این مخطوطات معرفی و تصحیح گردد و در معرض مطالعه و نقد اهل تحقیق قرار گیرد. دکتر اختر مهدی درباره شاه اجمل اله آبادی یکی از شعرای زادگاه خود اله آباد تحقیقی مفید انجام داده‌اند و ضمن شناساندن تاریخ فرهنگی آن سامان و سهم اله آباد در تحول زبان و ادب فارسی شاه اجمل و نمونه های شعر او را نیز معرفی کرده‌اند.

در این کتاب شعر پارسی از روز ظهور تا پایان قرن پنجم هجری مورد مطالعه قرار گرفته است؛ اما پیش از ورود به اصل موضوع، بحثی مختصر درباره سبک و کیفیت و ماهیت و انواع آن انجام شده است.

چنین گوید نویسنده این سطور که رساله به دست آمده مشتمل بر خلاصه مفاضات عالم عامل و حکیم کامل اپیکتتوس یونانی از حکمای قرن نخستین میلادی و پیرو آیین فلسفی رواقیان "اهل المظال" که یکی از دانشمندان فرانسوی فرانسوا تورو نام از یونانی بلغت فرانسوی ترجمه کرده بود. اپیکتتوس را تالیفی مستقل نیست لکن فلاویوس آرین صاحب تاریخ مشهور اسکندر کبیر که در نیکوپلیس به حلقه تلامیذ او درآمد مفاضات او را در هشت مجلد تدوین کرد و اکنون جز چهار جلد از آن در دست نیست آنگاه همان شاگرد از مفاضات او هرچه بهتر و در نفوس موثرتر دید به صورت رساله کوچکی درآورد و شمه از آنچه در هر مقام و هر حال سالکان طریق را به کار آید و هر روز سالکان طریق را به کار آید و هر روز از مطالعه آن تقوی و ثبات اراده افزاید در این رساله علمی مختصر گرد آورد.

اصل مسعود سعد از همدان است. نیاکانش در زمانی که آوازه شوکت دولت غزنوی برخاست، به غزنین آمده در سلک عمال آن دولت منتظم گشتند. ولی درست معلوم نیست که کدام یک از اجدادش نخست وارد این خدمت شده‌اند. مسعود دو دوره حبس داشته است؛ یکی در قلعه‌های دهک و سو و نای در زمان سلطان ابراهیم و دیگر در قلعه مرنج در زمان سلطان مسعود بن ابراهیم. آغاز این حبس را باید ظاهرا یک سال بعد از وفات سلطان ابراهیم که در 492 واقع شد، قرار داد؛ زیرا که دوره کامرانی مسعود سعد و حکمرانی او در چالندر بسیار کوتاه بوده است. سیزده سال در مجموع او در زندان بوده و حبسیه‌هایش از بهترین اشعار این نوع فارسی است.