يکي از وجوه مشترک داستانها، روايت کيفيت و کميت روابط ميان شخصيتهاي داستاني است که به دو شکل کلامي و غيرکلامي آشکار ميشود. ميزان استفاده از اين دو نوع ارتباط و چگونگي ترکيب آنها در روايت، با توجه به اهداف نويسنده و نوع مخاطب تغيير ميکند. در داستانهاي کودکان به ويژه براي گروه سنّي الف و ب ارتباط غيرکلامي معمولا حضور چشمگيرتري در روايت دارد و کارکردهاي گوناگوني از جمله کاملکردن، تکرارکردن و تاکيد ورزيدن بر پيامهايي دارد که از طريق ارتباط کلامي منتقل ميشوند، گاه نيز کارکرد جانشيني دارد و به جاي ارتباط کلامي روايت ميشود. داستان دو دوست اثر هدي حدادي که موفقيتهايي را در عرصه داخلي و بين المللي کسب کرده است، از جمله داستانهاي کودکان است که در آن فقط روابط غيرکلامي شخصيتها روايت شده است. اين مقاله در صدد است تا با نگاهي بين رشتهاي اين داستان را از منظر نشانههاي ارتباط غيرکلامي، از جمله رفتارها، زمان، مکان، زيبايي شناسي تصاوير و ... بررسي کند تا پيامهايي را که نويسنده کوشيده است از طريق عناصر غيرکلامي به خواننده منتقل کند آشکار نمايد. هم چنين مقاله ميخواهد نشان دهد که اين داستان در تقسيمبنديهايي که از ادبيات کودک ميشود جزء کدام نوع قرار ميگيرد و اين مساله چه تاثيري در شکلگيري ارتباط بصري دارد. نتيجه بررسيها نشان ميدهد که اين داستان جزء ادبيات فانتاستيک واقعي است و تخيل در ساختار آن اهميت بسياري دارد. در اين داستان از ميان ارتباطات غيرکلامي، بيشتر زيباييشناسي تصاوير و رفتارهاي حرکتي در جريان انتقال پيام نقش دارند و رفتارهاي آوايي و رفتارهاي چهره نقش کمتري ايفا ميکنند.
شخصیتهایی که این فرهنگ به آنها پرداخته، از میان حدود 1500 عنوان شخصیت داستانی برگزیده شده است. در ارزیابیها ابتدا این فهرست به چارصد عنوان کاسته شده و بعد از جستجو و با توجه به شهرت و آوازه شخصیتها به 150 عنوان رسیده است. سرانجام بر اساس ملاکهایی که نویسندگان مدنظر داشتهاند، حدود چهل شخصیت بر اساس امتیازهایی برای گردآمدن در فرهنگ برگزیده شدهاند. بنابراین در این دو جلد شخصیتهای اصلی چند داستان مربوط به ادبیات کودکان و نوجوانان بررسی شده است. شخصیتهای اصلی این داستانها عموماً کودکان یا نوجوانان هستند.
شخصیتهایی که این فرهنگ به آنها پرداخته، از میان حدود 1500 عنوان شخصیت داستانی برگزیده شده است. در ارزیابیها ابتدا این فهرست به چارصد عنوان کاسته شده و بعد از جستجو و با توجه به شهرت و آوازه شخصیتها به 150 عنوان رسیده است. سرانجام بر اساس ملاکهایی که نویسندگان مدنظر داشتهاند، حدود چهل شخصیت بر اساس امتیازهایی برای گردآمدن در فرهنگ برگزیده شدهاند. بنابراین در این دو جلد شخصیتهای اصلی چند داستان مربوط به ادبیات کودکان و نوجوانان بررسی شده است. شخصیتهای اصلی این داستانها عموماً کودکان یا نوجوانان هستند.
شرحنويسي بر متون ادبي در دوره معاصر از ابزارهاي مهم ترويج ادب فارسي به شمار ميرود و نقش مهمي در فرايند فهم مخاطبان ادبيات دارد. شرحها با برقراري رابطه ميان خواننده، متن ادبي و شاعر يا نويسنده، فهم متن را آسان و زمينه خوانشهاي تازه را از متن فراهم ميآورند. مقدمهنويسي در شرحها اهميت ويژهاي دارد، بخش مهمي از اهداف شارحان به وسيله مقدمهها تامين ميشود و مخاطبان از طريق مقدمهها با محتوا، ساختار شرحها و آثار مشروح آشنا ميشوند. در اين مقاله ضمن اشاره به اهميت و پيشينه شرحنويسي، بر ضرورت رعايت اصول مقدمهنويسي در شرحها تاکيد شده و با بررسي 150 مقدمه از شرحهاي چاپ شده، مهمترين مباحث آنها گزارش، و ويژگيهاي مقدمه مطلوب در اين گونه آثار معرفي شده است. در پايان به اين نتيجه رسيدهايم که مقدمههاي مطلوب در شرحهاي متون ادبي مقدمههايياند که متناسب با نوع اثر، سطح دانش مخاطب و اهداف شرح، مطالب مورد نياز خوانندگان را در حجمي مناسب، به صورت مستدل و مستند، در ساختاري منسجم ارائه کنند.
صادق هدايت، شاخصترين نويسنده ادبيات سياه در عرصه داستاننويسي معاصر ايران است که آثارش بر پايه ياس و نااميدي بسيار شکل گرفته است. هدف از اين نوشتار، شناسايي زمينهها و عواملي است که به سياهنويسي وي منجر شده است. در اين مقاله، نخست از نشانههاي نااميدي در احوال و آثار صادق هدايت بحث شده و آنگاه زمينههاي موجد ياس در وجود هدايت و در تار و پود آثارش با رويکردهاي تاريخي، جامعهشناسانه و روانشناسانه مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته و تاکيده شده است که ياسگرايي هدايت علاوه بر اينکه در خصوصيات روحي و ويژگيهاي شخصيتي او ريشه داشت؛ معلول اوضاع و احوال سياسي و اجتماعي دوران و وضع خانوادگي او و همچنين محصول جريانهاي فکري ـ ادبي رايج در نيمه اول قرن بيستم بود. مجموعه اوضاع فرهنگي، سياسي و اجتماعي خاص عصر هدايت در کنار ويژگيهاي فردي و خانوادگي، او را با تناقضها و دوگانگيهاي فکري و رفتاري روبه رو کرد و زمينهساز گرايش او به سمت ترديد و ياس شد.