اثر خلاقانه، محصول تعامل تنگاتنگی است که میان بخش ناخودآگاه و خودآگاه ذهن برقرار میشود. هنرمند به واسطه دادههای انتزاعی و ذهنی به درک شهودیِ بدیعی از جهان پیرامون نائل میگردد و با یاری ابزارها و اسلوبهای از پیش آموخته، اثر هنری شکل میگیرد. در این مجال، قصد اصلی رسیدن به الگویی برای نقد تکوینی اثر هنری است. چه ساحتهایی در شکلگیری اثر هنری تأثیرگذار هستند؟ هر یک از ساحتهای مورد نظر چه مؤلفههای جزئیتری در خود دارند؟ به دلیل وسعت بحث، نظریه «ناخودآگاه» فروید به عنوان دیدگاه نظری مقاله انتخاب شده است. یافتههای نظری نشان میدهند، فرآیند خلق اثر توسط هنرمند محصول سه تاریخ متفاوتی است که به صورت توامان در ذهن وی اندوخته میشوند و با توجه به هر یک، امور مقدماتی معیّنی تکوین مییابد. تاریخ جهان پیرامون مؤلف، که ناخودآگاه جمعی و خودآگاه جمعی را شکل میدهد. تاریخ هنر که اهمیت خود را در خوانشهای بینامتنی آشکار میکند و تاریخ شخصی هنرمند که خودآگاه و ناخودآگاه فردی وی را ایجاد کرده و نقش به سزایی در تکوین «فردی بودنِ» متن هنری دارد. در حقیقت این مقاله قصد دارد با نگاهی روانکاوانه به نظریاتی که با سه تاریخ فوق الذکر مرتبط هستند، یک مدل از فرآیند تکوین اثر هنری به دست دهد.
از زمانی که انسان تمدن خود را آغاز نهاد و نوشتن آموخت و خواست که از گذشته خود مطلع باشد و آیندگان را از حال خود و گذشتگان خویش باخبر سازد، به نگارش سرگذشت طولانی بشریت و نمایاندن تمدنهای بشری پرداخت، این اصل را احساس کرد که نیاز به مشخص کردن زمان وقایع و حوادث بر تمام مسائل برتری دارد... در بخشی از این کتاب گفتارهای ما اختصاص دارد به بیان و توضیح چگونگی آشنایی انسان به این قبیل قضایا و حل مسائل مربوط به آن و کشف رموز طبیعت و استفاده از آنها جهت اختراع تقویم. در بخشی دیگر از این کتاب گفتار ما در خصوص تقویمهایی است که به این منظور از قدیم الایام در عرصه گیتی در میان و اقوام و صاحبان ادیان پیدا شده اند و بیان خصوصیات فرهنگی و جنبه های دینی و قومی آنها منظور نظر می باشد. در بخشی دیگر از کتاب از اصول و قواعد استخراج تقویمها سخن رفته است، این امر اگرچه به طور اجمال و به صورت اختصار بیان شده است ولی خالی از فایده نخواهد بود زیرا کتابها و آثاری که از اصول استخراج تقویمها سخن می گویند متاسفانه هنوز در قفسه های کتابخانه ها خاک می خورند کمی آشنایان به علم نجوم و بی توجهی که از زمانهای قبل به این علم شده است علاقمندان را مایوس ساخته و تلاش آنان به جایی نمی رسد ....
نویسنده این کتاب دکتر آلبرت نصری استاد فلسفه دانشگاه بیروت است . این کتاب مشتمل است بر تجزیه و تحلیل نظریات ابن خلدون درباره فلسفه اجتماع و قوانین حاکم بر آن .
این مقاله، پژوهشی بینارشتهای در قلمرو ادبیات تطبیقی است که با رویکرد امریکایی ادبیات تطبیقی و نظریه هنری رماک و براساس نقد تخیلی گاستون باشلار، رابطه تصویر و متن در خاوراننامه را تحلیل میکند. گاستون باشلار شناخت تخیل شاعر و هنرمند را از ورای تحلیل تصاویر ادبی یا هنری مبنای اندیشه خود قرار میدهد. او در تصاویر مورد مطالعه خود عناصر چهارگانه آب و باد و آتش و خاک را ـ که از دیرباز در تمدن کهن شرق نیز مطرح بودهاند ـ به عنوان قالبی برای سنجش عناصر مؤثر در تخیل نویسنده در نظر میگیرد و از کهنالگوهای اسطورهای و تحلیل تخیل هنر آفرین، براساس جلوه مادی عناصر چهارگانه، استفاده میکند. هدف نقد بر محور تخیل تولید (عناصر اربعه) و تخیل مادی (استعمارات و تشبیهات) از دیدگاه باشلار و تطابق آن با نگارههای خاوراننامه است. داستانهای خاوراننامه حول پهلوانیها و رشادتهای حضرت علی (ع) و اصحاب ایشان در برابر دشمنان و کفار بوده، شامل داستانهایی حماسی و اسطورهای و افسانهای است که مایه اصلی آنها حوادث تاریخیای است که با حوادث خیالی به آنها شاخ و برگ دادهاند. پس از بررسی و تطبیق شماری از نگارهها با اشعار این نتیجه حاصل شد که تخیل تولیدی و همچنین تخیل مادی از دیدگاه باشلار، یکی از ابزارهای هنرمند برای تصویرگرای این منظومه بوده است.