کتابخانه مجازی ادبیات

حكيم ناصر خسرو قبادياني از حكما و شعراي بزرگ قرن پنجم ايران است كه تحول روحي عجيبي در سن 40 سالگي در وي ايجاد شد به گونه‌اي كه تمام دنيا و مظاهرش را رها كرده، به سفري طولاني پرداخت و در اين سفر پر ماجرا ضمن ملاقات با فاطميون مصر به عقايد اسماعيليان (= فاطميه) گرايش پيدا كرد و ضمن پيشرفت فراوان در اين مذهب به عنوان حجت خراسان برگزيده شد و به تبليغ عقايد خود پرداخت. اسماعيليه كه در اصل، پس از امام ششم شيعيان نشو و نما كردند داراي عقايد خاصي هستند براي دعوت خود داراي هفت مرتبه؛ مستجيب، ماذون، داعي، حجت، امام، اساس و ناطق بوده، خداي تعالي را بالاتر از حد صفات دانند و مبدا اعلي را بعد از خدا عقل كل و پس از آن در درجه ثاني نفس كل به حساب مي‌آورند.

نقل رويا، يكي از روش‌ها يا ابزارهاي مورد استناد عارفان در اثبات نظريه‌هاي عرفاني است. از اين روش در مسايل و موضوعاتي چون اثبات شان و مرتبه والاي عارف، حل مشكلات و يا تاييد عقيده، وقوف بر ضماير، توصيه و راهنمايي و ارشاد و تحول سالك، انكشاف برخي رازها، ارتباط با مردگان، آگاهي از حوادث آتي، اهداي لقب و خرقه در خواب و نظاير آن، در متون عرفاني بهره‌گيري شده است. در نگاه نقادانه، برخي از اين روياها بسيار شگفت‌انگيز و در بادي امر غيرقابل قبول مي‌نمايد، حال آنكه برخي ديگر را مي‌توان پذيرفت. ولي آنچه در ديدگاه عارفان مهم بوده است نه خود رويا و صحت و سقم آن، بلكه استفاده‌اي بوده است كه در نتيجه‌گيري‌هاي ضروري در جهت اثبات نظريات تعليمي عارفان مي‌توانست بر آن مترتب باشد.

بیشتر آثار شعری عطار نیشابوری، آکنده از نظریات و عقاید صوفیانه و عارفان است که با ساده‌ترین زبان و در قالب حکایت و داستان آنها را بیان می‌کند و اگرچه در بعضی مواقع آن پیوستگی کلی بین مطالب عرفانی و تسلسل داستان‌ها نیست؛ اما به طور کلی صبغه و رنگ عرفان و تصوف، تمام کتاب را به هم پیوند می‌زند و آن را به صورت یکپارچه جلوه می‌دهد. از آنجا که عطار شاعری عارف است و به کمک داستان‌ها و حکایات، مطالب مهم عرفانی را در ساده‌ترین زبان بیان می‌کند، ناچار از کمک‌گرفتن از این روایات و اسطوره‌هاست. به طوری که حتی بیان بخش مهمی از معانی اشعارش وابسته به این اسطوره‌ها و روایات است. از این‌رو شناخت این موارد و کیفیت کاربرد آنها، سهمی بزرگ در شناخت شعرا و پی‌بردن به معانی آنها دارد.

بی‌شک افضل‌الدین بدیل بن علی نجار، حقایقیِ خاقانی از برجسته‌ترین شعرای ایران در قرن ششم، در حوزه ادبی آذربایجان است. شعر خاقانی آن پیچیدگی که در معانی شعر صائب و شاعران سبک هندی است را ندارد، بلکه اغلب این دشواری و گاهی پیچیدگی در لفظ و فرم شعر اوست نه ذاتاً در معانی، به این معنا که پس از دریافت استعاره‌ها و تشبیهات شعر، چیز چندانی نصیب خواننده نمی‌شود. در این کتاب گزیده‌ای از اشعار خاقانی ذیل قصاید، غزلیات، رباعیات و قطعه‌ها آورده شده است.