زنان بهعنوان شخصیتهای داستانی همواره در ادبیات حضور داشتهاند، اما تا قبل از نویسندگی آنان، چهرهای که در آثار ادبی از زنان ترسیم شده بود، توسط نویسندگان مرد بوده است. در این آثار کمتر نویسنده مردی را میتوانیم بیابیم که چهره همهجانبهای از زن در آثارش ارائه شده باشد؛ این مشکل با نویسندگی زنان تاحدی رفع شده است، زیرا زنان باتوجه به شناخت خود چهره همه جانبهتری میتوانند از خود ارائه دهند. در این مقاله به بررسی شخصیتپردازی قهرمان زن در دو رمان سووشون(سیمین دانشور) و شوهر آهوخانم(علیمحمد افغانی) میپردازیم، تا ببینیم در این دو رمان، با توجه به اینکه نویسنده یکی مرد و دیگری زن است، چه شباهتها و تفاوتهایی در این مسئله هست.
ادبيات غني فارسي هنوز زمينههاي ناگفته بسياري دارد كه شايسته است با دقت و نگرشي تازه تر بحث و بررسي شود. داستان بيت يكي از قالبهاي داستاني به كار رفته در شعر فارسي او كهنترين دورهها تا دوره معاصر است. تا جايي كه نويسنده اطلاع داد تا كنون به اين مقوله پرداخته نشده است و شايسته است كه به عنوان يك قالب داستاني كه ويژگيهاي مستقل دارد، مورد عنايت محققان قرار گيرد. همانگونه كه از نامش پيداست، داستان بيت داستان كاملي است كه در يك بيت نقل شود و عناصر ضروري و بايسته داستان را داشته باشد. با توجه به اين كه در يك بيت مجال براي داستانپردازي مفصل نيست بايد حداقلهايي كه براي داستان شدن يك روايت ضرورت دارند، شناسايي شوند. با توجه به منابع عناصر پيرنگ، شخصيت، عمل، زمان و مكان از شرايط لازم براي پيدايش داستان هستند و هر بيتي كه اين عناصر را داشته باشد، ميتواند داستان بيت به شمار آيد. نويسنده 22 بيت كه به تنهايي داستان مستقلي را نقل ميكنند، به عنوان نمونه از نخستين دوره شعر فارسي تا شعر معاصر استخراج كرده تا هم شخصيتپردازي، عمل، زمان، مكان و فضاسازي در اين قالب كوتاه بررسي شده است. داستان بيت از سويي در ايجاز و اختصار شبيه به هايكوهاي ژاپني است و از سوي ديگر از لحاظ مختصرنويسي، ايجاز و پرهيز از توصيف به مكتب مينيماليسم آمريكايي ماننده است. قالب پيشنهادي اين مقاله بيشتر بر اساس ويژگي شكل (form) مشخص و جدا شده است. داستان بيت نقطه اتصال شعر و داستان در كوتاهترين و موجزترين شكلي است كه هر دو را برداشته باشد.
سووشون رمانی است تاریخی، هنری، حماسی، رمزی و رآلیستی با رگههایی از رمانتسیم. بُعد رمزی آن عمق تاریخی ـ فرهنگی و جنبه فلسفی خاصی به آن داده است. لایه روایی آن داستانی جذاب با مظاهر فرهنگ و تمدن ایرانی و با اوصاف شاعرانه است؛ اما لایه زیرین و رمزی آن کودتای 28 مرداد 32 و شکست جبهه ملی، و خدمت و خیانت تعدادی از رجال موثر در این واقعه و واکنش برخی از روشنفکران را پس از این واقعه، بازگفته است. نویسنده برای گستردن لایه زیرین، به برخی از شخصیتهای داستانی، حیوانات و اشیا کارکرد رمزی داده است. در عین حال برای بازشناسی رمزها قرائنی را به شیوههای متنوع پرورده است. در این نوشته در صد هستیم که کم و کیف، شیوهها، انواع و نمونههای رمز پردازی دانشور را در این رمان بررسی کرده، برای گشودن چند رمز بکوشیم. به همین منظور برخی راهنماییهای نویسنده و قرائن موجود در رمان و مشابهت حوادث رمان با وقایع تاریخی را مبنای بازشناسی رمز قرار دادهایم.
این کتاب با عنوان «تاریخ ادبیات افغانستان در ادوار قدیمی» برگرفته از جلد سوم دایرةالمعارف آریانا است که بدون دخل و تصرف در متن و شیوه نگارش، با رفع پارهای از اغلاط چاپی، نگارشی و اشتباهات مشهود منتشر شده است. منابع اصلی این دایرةالمعارف، لغتنامه دهخدا و ترجمه عربی دایرةالمعارف اسلام بوده است. مباحث تاریخ ادبیات افغانستان در این کتاب ذیل نه قسمت که به حصهها تقسیم و شامل عناوین جداگانه میباشد، آورده شده است.
شرف الدین علی بن شمس الدین علی یزدی، معروف به «مخدوم» و متخلص به «شرف»، از جمله شاعران و نویسندگان و مورخان و علمای مشهور نیمه دوم قرن هشتم و نیمه اول قرن نهم هجری قمری بوده است. روزگار جوانی او به کسب علوم سپری شده است و اطلاعات وسیع علمی و ادبی او را ـ چه از نظر گستردگی اطلاعات و چه از نظر تنوع تألیفات ـ میتوان در آثارش به روشنی دید. محمد مستوفی، در کتاب تاریخ یزد (جامع مفیدی) ضمن بیان شرحمفصلی از زندگی وی، او را اشرف فضلا و الطف علمای دوران خود میداند که همواره در عراق و فارس، نزد سلاطین، معزز و محترم بوده و مدتی ندیم شاهرخ میرزای تیموری بوده که از طرف وی، به لقب «مخدومی» ملقب گردیده است.