در این مقاله به معرفی و نقد کتاب دستور مختصر امروز: بر پایه زبانشناسی جدید نوشته خسرو فرشیدورد پرداخته شده است.
این کتاب دربرگیرنده هفده نوشتار در حوزههای مختلف نقد و بررسی میباشد. عناوین برخی از نوشتارها بدین ترتیب است: جوانی بهار/ محمدعلی سپانلو، گفتاری دیگر درباره آرتور کسلر/ عباس میلانی، فرامرز تبریزی، زبان داستانی صادق چوبک در «سنگ صبور»/ آذر نفیسی، ولایت بر نفس خویشتن و بر احوال خویشتن/ هرمز همایونپور، زبان در خدمت باطل/ محمدرضا باطنی، راهحلی فردی برای یک مشکل تاریخی ـ اجتماعی/ احمد تدین، نمونهای مطلوب از پژوهش علمی در تاریخ اسلام/ علیاشرف صادقی، جدال نقش با نقاش/ هوشنگ گلشیری و .... .
این کتاب دربرگیرنده چند نوشتار در نقد و تحقیق و بررسی چند کتاب به این ترتیب است: اولین نوشتار، نقدی بر نوشتهای از ابراهیم فخرایی است. نوشتار دوم با عنوان «نامهای از جمالزاده» درباره کتاب چکیده انقلاب حیدرخان عمواوغلی است. نوشتار سوم یادداشتی است درباره واژههای پهلوی، شهری، درشهری، دری و رازی. آخرین نوشتار این کتاب با عنوان «فراموشخانه» نیز تلاشی است برای کشف یک دروغ.
مساله اصلاح و حتي تغيير خطر مساله است که از سالها پيش مطرح بوده و پيشنهادهايي در مورد آن ارايه شده است. امروزه با پيشرفتهايي که در عرصههاي مختلف علمي، به ويژه عرصه نويسندگي و نوشتار صورت گرفته است، ضرورت تدوين قواعدي دقيق براي خط فارسي بيش از پيش احساس ميشود. از اينرو، به منظور به دستدادن تصويري از کم و کيف فعاليتهاي انجام شده در زمينه اصلاح شيوه خط فارسي، به ويژه اقداماتي که فرهنگستانها به عنوان يگانه مراجع رسمي و قانوي در اين خصوص انجام دادهاند، ابتدا تاريخچه مطالعات مربوط به اصلاح يا تغيير خط ارايه ميشود، سپس عملکرد فرهنگستانها در اين خصوص از نظر خواهد گذشت، و سرانجام آرا صاحب نظران در خصوص چند تکواژ دستوري، به همراه پيشنهادهاي نگارنده عرضه ميگردد.
مقاله حاضر برگرفته از طرح «بررسی تحلیل دستورهای زبان فارسی» است. در این مختصر کوشش شده است تا دستورهای عمدهای که تا به امروز درباره فارسی معاصر نوشته شدهاند (به زبان انگلیسی و فارسی) بررسی شوند. اگر چه نسخه های خطی، مقالهها، پایاننامهها و کتابهای بسیاری در زمینه مسائل دستوری موجود است، در این بررسی تنها به توصیف و تحلیل کتابهای دستور زبان فارسی بسنده شده است. در این مقاله، مجموعاً، 59 عنوان کتاب دستور (13 عنوان به زبان انگلیسی و 46 عنوان به زبان فارسی) بررسی شدهاند، در این بررسی، دستورها از دو بعد صوری (انگیزه، رسمالخط، نوع شواهد، کتابشناسی) و محتوایی (نظم مطالب، بحث شاخص)، براساس تقدم و تأخر تاریخی نشر آنها، مدنظر قرار گرفتهاند.