عنصری بلخی از استادان قصیدهپرداز و مدیحهسرای قرن پنجم هجری است. مصحح دیوان عنصری بلخی، سیدمحمد دبیرسیاقی، در مقدمه مینویسد: محتویات دیوان در بادی امر بر منقولات کتاب مجمعالقصاید متکی است. این مجموعه از لحاظ احتوا بر چند قصیده و قطعه منحصر و برخی ابیات اضافه بر نسخههای دیگر امتیاز خاصی دارد. اثر دارای حواشی، تعلیقات، فهرست اعلام و اماکن و کتب و نسبتها و سورهها و پس از آن فهرست لغات با معانی مترادف آن است. به چاپ دوم کتاب تعدادی ابیات پراکنده و چند قصیده از منبع جدید بهدستآمده افزوده شده است. چاپ اول کتاب در سال 1342 و چاپ دوم به سال 1363 منتشرشده در کتابخانه سنائی است.
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
سالهای سال است ایرانیان، پیرو جوان و خرد و کلان هر آنگاه که مشکلی یا غمی دارند، عزیزی در سفر، امر خیری در پیش یا قصد انجام کاری، از دیوان حافظ استشاره میکنند و بدان تفال میزنند.متاسفانه در بین عامه مردم و گاه در میان دانش آموزان و دانشجویان چه بسیار بوده و هستند که حافظ را میخوانند، ولی در فهم پاره ای کلمات و مفاهیم آن در می مانند و منبعی که آنان را در حل مشکل یاری کند وجود ندارد و برای همگان هم امکان دسترسی به مآخذ گوناگون و عمده یا مراجعه به حافظ شناسان و حافظ فهمان نیست و جای فرهنگی اختصاصی که بتواند مددکار این خوانندگان باشد خالی بود. کتاب حاضر به همت و کوشش شخصی تهیه شده که به قول خود، از اوان کودکی و نوجوانی با قرآن و بوستان سعدی و دیوان حافظ آشنا و مانوس بوده است و طی مراجعه به ماخذ گوناگون و مسافرت به بلاد مختلف و مطالعه در آثار فرهنگی و اسلامی، حاصل یادداشتهای خود را در اختیار خوانندگان قرار داده است.
معروفترین کتاب تاریخ فارسی که بعد از عهد مغول تاکنون پس از کتاب روضه الصفا تالیف شده حبیب السیر است که توسط خواجه غیاث الدین ابن خواجه همام الدین محمد ابن خواجه جلال الدین ابن برهان الدین محمد شیرازی معروف به خواند میر از ادبا و مورخان نامدار قرن دهم هجری تالیف شد. این کتاب مشتمل است بر یک مقدمه بنام افتتاح و خاتمه به عنوان اختتام و سه مجلد که هر جلدی به چهار جزو بخش میشود و به قول خودش جمعا 12 عقد است که هر عقدی در یک درج منتظم شده است. مقدمه یا افتتاح: در ذکر اول مخلوقات. خاتمه یا اختتام: در عجایب ربع مسکون که به منزله قسمت جغرافیا و کتاب مسالک و ممالک است. جلد اول درتاریخ ظهور اسلام و احوال خلفای راشدین است؛ جلد دوم در ذکر مناقب ائمه اثنی عشر و حکام بنی امیه و بنی عباس و سلاطین معاصر آنها و جلد سوم سلاطین و حکام بعد از خلفای عباسی شامل سلسلههای مغول و تیمور و غیره تا اوایل عهد صفویه
سفرنامه نویسی در ادبیات فارسی سابقهای دیرینه دارد. یکی از کهنترین سفرنامههای موجود به زبان فارسی، سفرنامه ناصرخسرو است که با نثری سلیس و روان به نگارش درآمده است. این کتاب را ناصرخسرو قبادیانی در سفر هفت ساله خود به نقاط مختلف جهان نگاشته است که نویسنده در این گزیده به آن میپردازد