قصه دختر نارنج و ترنج که در فهرست تيپهاي جهاني قصههاي شفاهي با کد جهاني 408 ثبت و شناخته شده، يکي از قصههاي مشهور ايراني است. از اين قصه دهها روايت در دست است و بن مايههاي اسطورهاي دارد. بن مايه مرگ و باززايي معشوق يا همسر شاهزاده که در دل ميوهها جاي دارد، يادآور اسطوره ايزد گياهي يا شهيد شونده است. نشانههايي چون حضور اسب، موهاي بلند دختر و پيوندش با آب، گواهي ديگر بر ارتباط اين قصه با اسطوره ايزد نباتي است. از سوي ديگر، نارنج، ترنج و انار که به ترتيب در بيشتر روايتها دختر از دل آنها بيرون ميآيد نيز با باورهاي مردمي، آيينهاي کهن و اساطير در پيوند است. در گذشته، ترنج و نارنج نزد عامه نماد نيک بختي، بهروزي و باروري شمرده ميشده و انار نشانه برکت و فرزندآوري و در پيوند با اساطير عشق و زايش بوده است؛ به همين دليل اين ميوهها در رسوم خواستگاري و ازدواج کاربرد داشته است. پيرو همين باورهاست که دختر زيبارو يا همسر آينده شاهزاده در قصه دختر نارنج و ترنج از ميان اين ميوهها بيرون ميآيد.
کتاب اساطیر یونان اثری است از ف. ژیران به ترجمه دکتر ابوالقاسم اسماعیل پور و چاپ انتشارات مکتوب. کتاب حاضر به معرفی اسطوره های یونانی که موجوداتی فرازمینی با ویژگی های شگفت آور بودند می پردازد و تحلیلی از تاثیراتی که این اسطوره ها بر فرهنگ بشری و ادب و هنر یونان و جهان برجای گذاشته اند ارائه می دهد. “اساطیر یونان” مطالبی درباره چگونگی پیدایش ایزدان و اطلاعاتی پیرامون ایزدان زمین، ایزدان قهرمان و اسطوره هایی چون آتنا، هرا، آپولن، هرمس، آرس، آفرودیت، پوزئیدون، ایزدبانوی جهان زیرین و… در اختیار می گذارد و داستان ها و افسانه هایی را که پیرامون آن ها وجود دارد ارائه می دهد.
رامایانا، صحیفه مقدس هندوان شمرده میشود. همانطور که در خانه هر ایرانی، یک مجلد از دیوان حافظ وجود دارد، خانه هیچ هندو مسلکی نیست که نتوان کتاب رامایانا، یا نقش و نگاری از این اسطوره را در آن مشاهده کرد. این کتاب برای هندوها، هم به منزله اثری آسمانی و مقدس محسوب شده و هم اثری ادبی و عاشقانه و در عین حال اخلاقی، که بیانگر تاریخ و تمدن هند باستان است و دربردارنده شکوه حماسههای این دیار در هزاران سال پیش. ترجمه منظوم فارسی ملا مسیح پانیپتی از این شاهکار، خود شاهکار دیگری بوده که شایسته معرفی به جامعه ادبی جهان، بویژه فارسی زبانان است. رامایانا، داستانِ عشق رام و سیتا در ادبیات هند همان قدر ارج و شهرت دارد که لیلی و مجنون در ادب عرب و فرهاد و شیرین در ادب پارسی. حتی اگر بیشتر دقیق شویم، در مییابیم که اشتهار و ارزشِ این قصه، بسی بیشتر از همتایان ایرانی و عربی خویش است.
غزالی مشهدی شاعر قرن دهم هجری و از شاعران مشهور دوره سلطنت شاه طهماسب صفوی است که به هندوستان کوچ میکند، به دربار اکبر شاه گورکانی میرود و به مقام ملک الشعرایی درباره وی نایل میشود. وی شاعری صوفی منش بود و مثنوی های عرفانی نیز سروده است. زبان ساده و روان بارزترین شعر اوست. علاوه بر دیوان که شامل قصاید، غزلیات و ... است مثنوی های متعددی را به او نسبت داده اند که عبارتند از: اسرار مکتوم، اسرار مکنونه، رشحات الحیات، مرآت الکاینات، نقش بدیع، مرآه الصفات، قدرت آثار، عاشق و معشوق، ساقی نامه ای نیز از او به جامانده است. نقش بدیع را میتوان بهترین مثنوی او دانست که مورد توجه اکثر تذکره نویسان واقع شده و به سان دیگر آثارش تاکنون چاپ انتقادی نداشته است. این منظومه را که 942 بیت دارد به تقلید از مخزن الاسرار نظامی و در ایران سروده و به ترتیب به شاه طهماسب صفوی، خانزمان حاکم جونپور و اکبرشاه تقدیم کرده است.
داستان بیژن و منیژه اپیزودی است در حماسه بزرگ ملی ایران، شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی. رخدادهای این داستان مربوط به روزگار پادشاهی کیخسرو و دوران کین خواهی از قاتلان سیاووش است. بیژن و منیژه حماسهای است که نقش اسطوره در آن کمرنگ است. در این داستان، حماسه ماجرایی عاشقانه می آفریند که خود سبب ایجاد صحنههای تازهای میشود و در نهایت پیروزی بزرگ دیگری را بر دشمن پادشاهی ایران پدید میآورد. در شرح و توضیح لغات و عبارات متن، سعی شده است ابتدا با دقت در موارد مشابه و مکرر آنها در سرتاسر شاهنامه، با استفاده از فرهنگ ولف، کاربردها و مفاهیم متفاوت آنها برای نگارنده روشن شود و سپس با مراجعه به متون تاریخی، و متون تحقیقی درباره زبان، فرهنگ، دین و اسطورههای ایران باستان، مطالبی که به فهم بهتر متن کمک کند، آورده شود.