کتابخانه مجازی ادبیات

مقالاتی که در این کتاب آورده شده طی سال‌های 1378 تا 1384 در شماره‌های متعدد «نامه فرهنگستان» منتشر شده‌اند. سلسله مقالات در معرفی و نقد آثار داستانی اسماعیل فصیح را می‌توان گفت که همه داستان‌های کوتاه و رمان‌های این نویسنده حرفه‌ای را دربر می‌گیرد. نویسنده این مقالات زنده‌یاد بانو آناهید اُجاکسیان سلماسی بود که از خاندانی ارمنی در تهران زاده شد. او در نویسندگی زبانی ساده و شیوا و رسا و در نقد، ذهنی نقاد داشت. در این کتاب افزون بر نقد و بررسی آثار داستانی اسماعیل فصیح که در دو بخش قبل و بعد از انقلاب گردآوری شده، آثار داستانی‌ای از احمد محمود، زویا پیرزاد، امیرحسین چهل‌تن، فتانه حاج‌سیدجوادی نیز نقد و بررسی شده‌‌اند.

احمد محمود کار ادبی خود را با چاپ چند داستان کوتاه در مجله‌های تهران و بین سال‌های 33 تا 1336 آغاز کرده است. سپس چند داستان را جمع کرده و به چاپ رسانده با نام «مول». نویسنده در این کتاب بعد از بیان مقدمه‌ای در باب آشنایی خود با احمد محمود و کوتاه‌نوشتی از زندگانی او، به نقد و بررسی آثار او پرداخته است. بنیاد کار در این کتاب بر اساس واکاوی و نقد دقیق و بی‌طرفانه نویسنده و نشان‌دادن سره و ناسره سخنان اوست.

در سال‌های اخیر بیش و کم شاهد چاپ دوباره کتاب‌های مهم در حوزه ادبیات بوده‌ایم که فی نفسه کاری است ارزشمند و درخور ستایش. یکی از این آثار که در اواخر سال 1385 منتشر شد کلیات سعدی است که از سوی انتشارات هرمس به چاپ رسیده است. از آنجا که بیشتر این آثار از امّهات آثار ادب فارسی هستند، به کارگیری نهایت دقت در چاپ دوباره آنها ضروری است. بر اساس همین ضرورت، در این مقاله بخش «گلستان» از کلیات سعدی، از نظر شیوه نگارش و رسم‌الخط بررسی شده در ادامه شماری از اشتباهات راه‌یافته به آن نیز برشمرده شده است.

در طول تاریخ علوم بلاغی فارسی و نگارش کتاب‌های مربوط به این حوزه، برخلاف بسیاری از علوم دیگر، تغییر و تحول چندانی مشاهده نمی‌شود. با این حال، گهگاه در برخی از نوشته‌های بلاغی دیده می‌شود که نویسندگان این کتاب‌ها به‌ نوآوری‌هایی در این زمینه دست یازیده‌اند که همین امر باعث تمایز کار آنان از دیگر همتایان خود و بالطبع افزایش ارزش و اهمیت آن می‌شود. شمس العلمای گرکانی، مؤلف‌ کتاب ابدع البدایع، از این دست نویسندگان است که با دیدی نوآورانه در این حوزه پای‌ نهاده و شماری از صنایع را به علم بدیع افزوده است که از آنها با عنوان مستدرکات‌ خویش یاد می‌کند. در این مقال، به این استدراکات و سابقه و لاحقه آنها نظری افکنده‌ شده است تا سیر ایجاد و تحول احتمالی این صنایع در گذشته و نیز پس از نگارش‌ ابداع البدایع بررسی شود.