کتابخانه مجازی ادبیات

حروف اضافه در زبان‌های پهلوی ساسانی و پارسی میانه ترفانی طیف نسبتاً گسترده‌ای از مفاهیم را در برمی‌گیرند و در پیوند با اجزای گوناگون جمله، به تعیین نقش دستوری آنها نیز یاری می‌دهند. معانی برخی از حروف اضافه گاه تا حدی با دیگر حروف انطباق دارند؛ با این حال در بیشتر موارد ظرایف خاص خود را حفظ می‌کنند. در این مقاله مفاهیم و عملکردهای دستوری حروف اضافه در کتیبه‌های پهلوی ساسانی به همراه گزیده‌ای از متون پهلوی کتابی و پارسی میانه ترفانی بررسی و فهرست نسبتاً جامعی از آنها ارائه گردیده است. موارد گوناگون همراه با نمونه‌هایی از متون نامبرده ارائه شده‌اند تا شواهد لازم در اختیار خواننده قرار گیرد.

فارسی باستان و اوستایی دو زبان خواهر از مجموعه زبان‌های ایرانی باستان‌اند که آثاری از آنها به دست ما رسیده است. ویژگی برجسته این زبان‌ها تصریفی‌بودن آنهاست، بدین معنی که نقش دستوری آن دسته از اجزای زبان که تحت مقوله "نام " طبقه‌بندی می‌شوند، از طریق حالت‌های هشتگانه صرفی تعیین می‌شود. حالت‌های صرفی هر یک دارای مفاهیم و عملکردهای متنوعی‌اند که بدون آگاهی از آنان، دری زبان امکان پذیر نخواهد بود. واژه‌های صرف شده علاوه بر این که در اکثر موارد خود می‌توانند به طور مستقل به نقش دستوری‌شان در جمله اشاره کنند، گاهی با حروف اضافه نیز همراه می‌شوند. موضوع این مقاله بررسی حالت "رایی"، یکی از مهمترین و پربسامدترین حالت‌های صرفی در زبان پارسی باستان است.