پارادوكس واژهاي اروپايي است كه در دوره معاصر به مباحث ادب فارسي وارد شده است و آن را «تناقضنمايي» و اخيرا «پادنمايي» معني كردهاند و در دو زمينه شعري و فكري يا مفهومي قابل بررسي است. آن چه امروز بيشتر زير عنوان «تناقضنمايي» در شعر و ادب فارسي مورد تحقيق واقع شده، زمينه شعري آن است كه ذيل «بديع معنوي» در فنون و صنايع ادبي و به عنوان يک «فن ادبي» يا به تعبير امروزي تر، «آرايه ادبي» تعريف ميشود. اما آن چه ما بدان پرداختهايم از اين مقوله نيست و در اين زمره نميگنجد. حتي نميشود آن را «تناقضنمايي» معني كرد، بلكه بايد صراحتا آن را «تناقض» ناميد. ما تناقض گوييها و تضادهاي فكري، اعتقادي، ادعايي شاعران را در اين مقاله مورد نقد و ارزيابي قرار دادهايم، بدين صورت كه نه تنها «آرايه» يا «فن ادبي» محسوب نميگردد، بلكه بطور كلي از اين مقوله خارج بوده و در دامنه مباحث «نقد ادبي» گنجانيده ميشود. مباحثي كه در حوزه تحقيقات ادبي ما، متاسفانه غريب مانده و كمتر مورد توجه قرار گرفته و بدان پرداخته شده است، در صورتي كه اين گونه تحقيقات، اتفاقا، بيشتر به سرمايههاي فكري نيازمند است و نيز بيشتر به پويايي جريان فكر و انديشه كمک ميكند. همچنين موجب تحول و دگرگوني در بينش و نگرش شخص محقق و نيز مخاطبان آن تحقيق ميگردد.
سلیم نیساری در مقدمه کتاب در مورد دلیل گردآوری این مطالب می گوید: وقتی که چاپ کتاب "درس انشای فارسی" را آغاز می کردم به فکرم رسید که دفتری از بهترین نوشته های دانش آموزان کشور نیز تهیه و منتشر کنم. برای اینکه مقایسه ای بین نوشته ها به عمل آید و در ضمن تنوعی هم بین آنها موجود باشد و ذوق و سلیقه و طرز فکر هر دانش آموز نیز معلوم گردد عنوان "در برابر...؟" انتخاب گردید و به اطلاع دبیران محترم انشاء رسید تا نوشتن این موضوع را به دانش آموزان خود تکلیف بدهند و بهتریم نوشته ها را برای چاپ ارسال فرمایند.
آموزشهای زرتشت پیامبر ایران درباره روش اندیشیدن و کامیاب شدن در زندگی ، تألیف تهمورث ستنا با ترجمه موید رستم شهزادی، مشتمل بر ترجمه و تفسیر مهمترین بخش اوستا، یعنی گاهان، سرودهای زرتشت است. هدف نویسنده، شناساندن روح و مفاهیم اخلاقی گاهان بهویژه برای جوانان است و همینطور که خود او بیان کرده، تا حد امکان از به کار بردن اصطلاحهای تخصصی احتراز جسته است. کتاب فاقد فصلبندی است. نویسنده ابتدا کلیاتی درباره اوستا و مهمترین بخش آن گاهان بیان کرده و در ادامه، ترجمه سه دعای زرتشتی، یعنی اشم وهو، یثا اهو و ینگه هاتام را آورده و مفاهیم اخلاقی آنها را توضیح داده است. از آنجایی که گاهان مشتمل بر پنج بخش، یعنی اهونودگاه (هات 28-34)، اشتودگاه (هات43-46)، سپنتمدگاه (هات 47-50)، وَهو خشتر (هات 51) و هیشتوایشت (هات 53) است، نویسنده با آوردن هر بخش، بندهای مربوط به هر کدام را نوشته است. روش او اینگونه است که ابتدا پیام و مفهوم هر بند را بهطور مختصر بیان کرده و در ادامه، ترجمه بند مربوط به آن را میآورد
نظامی، شاعری است که جوهر شعر و شاعری در وی قویتر، پرمایهتر و پررنگتر از جنبههای فکری ـ فلسفی و پویایی اندیشه در مسیر چون و چراها و حیرتها و دگرگونیها است. سیر تفکر و اعتقاد و اندیشه او بیشتر جریان ثابت و مستمری را میپوید که همانند شیوه زندگیاش، نسبتاً آرام و بیافت و خیز است. دیدگاههای اعتقادی ـ مذهبی وی نیز که بر مسلک اشاعره است، با کاربری ناچیز و ناقابل عقل با «پای چوبینش»! بیشتر بر این یکدستی و یکسانی مددرسان میباشد. چون اساساً اعتراض بر هر چیز و هر جریانی، از تفکر و مقایسه خیزد و ابزار لازم آن هم عقل و خرد است. در تفکری که عقل، گرچه گاه ستایش شده و حتی اثری به نام خردنامه تألیف میگردد، لیکن به کرات به ناکارآمدی و ناتوانی آن تأکید میشود کمتر چیزی مورد اعتراض و انتقاد واقع میگردد. کل هستی با جریانی بسامان و مقدر «به آن چه باید باشد»، جاری است و این نگرش، جهانبینی یکدست و ثابتی را مینماید که در آن تضاد و تناقض خالی است و یا کمتر دیده میشود. از طرفی برتری و غلبه قوه شاعری و جوهره شعری نیز در شاعر، مزید بر علت است و این مجموع از نظامی شاعری ساخته داستانپرداز که بیش از هر چیز قدرت و تخیل و وصف و ایجاد هیجان و جاذبههای ذوقی و عاطفی و حسی در او خودنمایی میکند تا تخیل و تفکر و چون و چراهای برخاسته از حیرت و چالشهای عقلی. لذا در حوزه تناقضهای فکری او بیشتر با کلیتها مواجهیم تا با جزئیات فکری و اندیشههای دقیق موردی.