کتابخانه مجازی ادبیات

بوستان، همتای جاودانه‌ی گلستان، با این تفاوت که منظوم است. این منظومه‌ی چهارهزار بیتی همانند گلستان داستان به داستان و مواعظ شیرینی در آغاز یا انجام هر داستان در آن آمده است. وزن این منظومه، همانند شاهنامه‌ی فردوسی (بحرمتقارب) است. این اثر درخشان هم‌مانند گلستان مخاطب عام و خاص دارد و مطبوع هر طبعی است، و بیش از هفتصد سال است که در اقلیم فارسی زبان (علاوه بر ایران، شبه قاره‌ی هند، افغانستان و آسیای میانه به ویژه سمرقند و بخارا و تاجیکستان) در مکتب‌خانه‌ها و سپس در عصر جدید در آموزشگاه‌ها و مدارس عالی و دانشکده‌ها کتاب درسی آموزشی است و مهمترین درسی که می‌دهد درس زندگی است. بوستان مشتمل بر 10 باب است : 1. در عدل و تدبیر و رای 2. در احسان 3. در عشق و مستی و شور 4. در تواضع 5. در رضا 6. در قناعت 7. در عالم تربیت 8. در شکر بر عافیت 9. در توبه و راه صواب 10 .در مناجات و ختم کتاب.

باید دانست که سعدی شاعری بوده است که در عرفان و حقیقت‌شناسی می‌خواهد شعر بگوید؛ پس نباید انتظار داشت آثار عرفانی سعدی مانند رساله‌های عرفانی خودنمایی کند. همین نکته هم مزیتی برای سعدی بوده است. عرفان سعدی در قالب شعری که به کار برده برای فهم همه طبقات مردم و خاصه فارسی‌زبانان است. این یکی از جهات نهان‌شدن مقاصد عرفانی سعدی است و دیگر آنکه آنچنان شیرینی بیان و ظاهر الفاظ آشنایان را مسحور می‌کند که مجال تعمق در معانی عرفانی را از دست می‌برد و خواننده چنان غرق در لطافت سخن و معانی ظاهری و رموز عشق و عاشقی و سوز و گداز و وصف هجران و وصال و شوق و اشتیاق در مظاهر جمال طبیعت می‌شود که رهایی از امواج برانگیزنده احساسات را ندارد و نمی‌تواند در عمق این دریای بی‌کران فرو رود و معانی عرفانی و نکات نهانی آن را بیرون آورد. در این کتاب پس از مقدمه‌ای مفصل که به تعریف عرفان و صوفی و دیدگاه‌های مختلف درباره سعدی پرداخته شده، در بخش بعدی درباره آثار سعدی سخن گفته شده است. سپس در بخش اصلی کتاب درباره نکات عرفانی در بوستان سعدی مطالبی آورده شده است.

این کتاب دربرگیرنده سه گفتار درباره دانشگاه و آموزش و پرورش در جهان امروز. این گفتارها که با عنوان گفتارهای «یادبود لیندزی» از هربرت باترفیلد استاد کرسی تاریخ معاصر و رئیس کالج پیتر هاوس در دانشگاه کمبریج ایراد شده، ابتدا درباره دانشگاه، سپس به حرفه استادی، و در نهایت درباره ایده‌آل دانشگاهی مطالبی مطرح شده است. گفتار چهارم کتاب که در واقع ضمیمه‌ای بر کتاب است، عنوان «علوم انسانی در عصر ماشین» به خود گرفته است.

آنچه را که می‌خوانید متن پیام دکتر محمدعلی همایون کاتوزیان است به مجلس یادمان سیدمحمدعلی جمالزاده که در نیمه دوم تیرماه در محل فرهنگسرای ابن‌سینا (شهرک قدس) از سوی انجمن «سیری در ادبیات» برگزار شد.