کتابخانه مجازی ادبیات

سنجیده و بَوَنده‌تر (ـ کاملتر) آن می‌نماید که ما در بحث‌های اسطوره‌شناختی سنجشی (ـ تطبیقی) به پهنة بَوَنده‌تر آن، یعنی نقد اسطوره‌شناختی سنجشی بپردازیم و تنها در نمایاندن همانندی‌ها و همسانی‌های دو یا چند اسطوره باز نماییم؛ که به نقد و گزارش آنها بپردازیم. این جُستار، دو قهرمان اسطوره‌های ایرانی و یونانی، «فریدون و تزه» را به دبستان نقد اسطوره‌شناختی ژرفا برده، و پس از سنجشی در میانة این دو قهرمان و رسیدن به پنج زینه (ـ مرحله) رشدِ همسان در آنها، هر کدام از این زینه‌های پنجگانه رشد را به ژرفی و گستردگی می‌گزارد و در فرجام، این پنج زینه را چونان کهن نمونه‌ای، نیز چونان ریختاری (ـ فرمولی) قهرمان‌ساز می‌نماید.

«مرکز» بهعنوان یک کهن‌نمونه، از دیرباز زندگی فردی و اجتماعی بشر را سامان داده و هر گاه مورد غفلت و بی‌‌توجهی واقع شده، موجب گسستگی و پریشانی روانی گردیدهاست. این کهن‌نمونه در حماسه‌های اسطوره‌ای نیز جایگاهی ویژه دارد؛ قهرمان داستان‌های حماسی، برای رسیدن به مرکز یا حفظ آن، همه نیرو و قوای خویش را صرف می‌کند تا به جایگاهی متعالی دست یابد و در اصطلاح روان‌شناسی ژرفا، به «فردیت» برسد. از جمله مهم‌ترین نمادهای مرکز در حماسه‌های اسطوره‌ای، می‌توان به زن و شاه اشاره کرد که بسیاری از اعمال پهلوانانه قهرمانِ حماسی بر گردِ آنان رخ می‌دهد. در این مقاله، به یاری روان‌شناسی ژرفا، به تحلیل این دو نماد می‌پردازیم.

سنجیده و بَوَنده‌تر (ـ کاملتر) آن می‌نماید که ما در بحث‌های اسطوره‌شناختی سنجشی (ـ تطبیقی) به پهنة بَوَنده‌تر آن، یعنی نقد اسطوره‌شناختی سنجشی بپردازیم و تنها در نمایاندن همانندی‌ها و همسانی‌های دو یا چند اسطوره باز نماییم؛ که به نقد و گزارش آنها بپردازیم. این جُستار، دو قهرمان اسطوره‌های ایرانی و یونانی، «فریدون و تزه» را به دبستان نقد اسطوره‌شناختی ژرفا برده، و پس از سنجشی در میانة این دو قهرمان و رسیدن به پنج زینه (ـ مرحله) رشدِ همسان در آنها، هر کدام از این زینه‌های پنجگانه رشد را به ژرفی و گستردگی می‌گزارد و در فرجام، این پنج زینه را چونان کهن نمونه‌ای، نیز چونان ریختاری (ـ فرمولی) قهرمان‌ساز می‌نماید.

هر داستانی از شاهنامه را، آن‌زمان که پوستۀ تُنُک و نه‌چندان ستبر و استوارش را از هم فروشکافیم، بی‌هیچ شک و گمانی به اسطوره خواهیم رسید؛ چراکه نامه شگرف شاهنامه، یکسره از اسطوره‌ها وام ستانیده است. یک اسطوره‌شناس کارشناس و ویژه‌دان، هیچ‌گاه در برخورد با متنی پهلوانی، چونان شاهنامه، فریفته رنگ‌رنگی و فریبایی داستان‌ها نمی‌شود و با ژرف‌نگری و نازک‌بینی، به درون داستان‌ها راه می‌جوید و آنها را می‌گزارد. این جستار هم، داستان سیاوش را فرومی‌شکافد، به ژرفای آن راه می‌برد و در آن نهانی‌ها، به اسطوره‌ای زردشتی دست می‌یازد و دلیل ناسوزندگی آتش و نسوختن سیاوش را اسطوره‌شناسانه برمی‌رسد و کندوکاو می‌کند. برپایه این جستار، اردیبهشت نماد مینویِ راستیِ اهورامزداست و آتش، نمود مادی اردیبهشت بر زمین. از دیگرسو، گوهر فرّه از آتش است و سیاوش نیز پادشاهی است فرهمند و از جنس آتش (نماد راستی)؛ و آتش هیچ‌گاه آتش را نمی‌سوزاند.