کتابخانه مجازی ادبیات

از جمله آثار معروف صالحی در حوزه نیمایی کتابی درباره حضرت فاطمه زهرا(س) تحت عنوان «بانوی آب» است و ایشان نخستین‌بار ترکیب زیبا و پرمعنای بانوی آب را در این کتاب به کار برد.

مولف در مقدمه کتاب می گوید: "کلید گنجینه" حاصل قریب به دو سال است؛ تا از پی آن پژوهشگران و شیفتگان ادب این مرز و بوم بتوانند به سهولت ابیات مورد نظر را در بین دفاتر پنجگانه حکیم گنجه بیابند. امید که طبع نازک و باریک اندیش اهل ادب را بیاراید و بر کاستی هایش ببخشند. هرچند تلاش خود را مصروف آن داشته ایم تا این اثر هرچه کمتر نقص و کاستی داشته باشد؛ لیکن پوشیده نیست که تنظیم بیش از هفتاد هزار برگه فیش به همراه یکصد و پنجاه هزار عدد و حرف نمی تواند خالی از خلل باشد. در تنظیم و تالیف این اثر مراجعه ما به دو نسخه رایج از کتاب خمسه بوده است، نسخه ای در سه جلد به تصحیح مرحوم استاد وحید دستگردی و دیگر نسخه ای که بوسیله موسسه امیرکبیر به چاپ رسیده و در اختیار عموم دانش پژوهان می باشد. لیکن با توجه به اینکه ممکن است در آینده چاپهای جدیدتری از خمسه عرضه شود و یا کسانی چاپهای دیگری از خمسه را در اختیار داشته باشند؛ لذا ضمن ذکر کلیه اطلاعات مربوط به دو نسخه رایج و موجود با ذکر (دفاتر پنجگانه) و (قصص و حکایات و مقالات) این امکان را فراهم ساخته این تا این اثر بتواند جوابگوی اهل ادب بوده و حداقل ابیات مورد نظرشان را در محدوده دفتر و حکایت نشان دهد.

با نگاهی به کتاب‌های پزشکی، عطرنامه‌ها و عجایب‌نامه‌ها ـ و هر متنی که در این موضوعات نگاشته شده است ـ به واژها و عبارت بسیاری برمی‌خوریم که یا به کلی از فرهنگ‌ها و لغت‌نامه‌ها فوت شده‌اند و یا معنای اصطلاحی آن‌ها فراموش شده است. شافه/ شیاف ـ که موضوع این پژوهش است ـ یکی از این واژه‌ها است. در این مقاله، جز این واژه، معنای دو واژه «دُقاق» و «جلال» نیز بررسی شده است. در آغاز به ناچار می‌باید توضیحی هر چند کوتاه در مورد مُشک و چیستی آن و چگونگی به دست آمدنش داده شود.

در ادب منظوم فارسی، مشک همواره مورد توجه سرایندگان بوده و این مهمان گران‌بهای خاور دور، نقشی مهم در مضامین ادبیات فارسی داشته است. اما مشک با توجه به ویژگی‌ها و خواص خود، ارتباط‌هایی با دیگر مواد داشته که این روابط موجب شده است تا سرایندگان ما ـ که معمولاً همگی علاوه بر اطلاعات ادبی، آگاهی‌های پزشکی و نجومی و جغرافیایی فراوانی داشته‌اندـ این موارد را در ابیاتشان با مشک همراه کنند و با این همراهی، اشاره‌ای زیرکانه به آن روابط داشته باشند. دانستن آگاهی‌هایی که این سرایندگان نسبت به مشک داشته‌اند، موجب فهم و درک بهتر مقصود آنها می‌شود. موادی که در این پژوهش به آنها اشاره شده است از همراهان معمول مشک در ادب فارسی به شمار می‌آیند.