از جمله بحثهای پیچیده در بلاغت فارسی «حصر و قصر» در علم معانی است. دشواری موضوع از یک سو و تقلید و تأثیرپذیری محض از قواعد و شیوههای حصر و قصر زبان عربی و تطبیق آن با نمونههای زبان فارسی از سوی دیگر، همچنین، تفاوت ساختاری و نحوی این دو زبان با یکدیگر، از جمله عوامل پریشانی نوشتههای صاحبان این فن در بلاغت فارسی است. برای نمونه، آیا آنچه در آغاز جملات محصور در زبان فارسی میآید مثل زبان عربی همیشه مقصور است؟ یا حصر و قصر فقط در جملات اسنادی است؟ آیا تکرار موجب حصر میشود؟ سؤالاتی از این قبیل ذهن مدرس را هنگام تدریس به خود مشغول میکند. در این مختصر کوشش شده است ضمن نقد آرا و عقاید علمای بلاغت در این خصوص، حدود و حریم موضوع مورد بحث در بلاغت فارسی روشن و مشخص شود.
آیات قرآن با فصاحت و بلاغت خاص خود به اندام هر شنونده ای لرزه می افکند. زبان این آئین عربی است، اساسی ترین مدرک و بزرگترین پشتوانه آن قرآن و در مرحله دوم سخنان پیامبر و پیشوایان است و هر دو به زبان عربی است. اصولا ما که به زبان عربی ارزش قائل هستیم به این عنوان است که زبان دینی ما است زبانی که به تصدیق دانشمندان زبان شناس جهان بهترین زبانهاست. پس واضح شد که تعلیم و تعلم اصول و قواعد ادبیات عربی در زندگی ما لزوم و ضرورت دارد. اینک کتابی که در دسترس خوانندگان محترم قرار گرفته در پیرامون همین موضوع نگارش یافته است. این کتاب مشکلات یکی از کتب درسی را به وجه آسان حل و روشن کرده است...
کتاب حاضر به مناسبت ششمین سال تاسیس صدای آمریکا به زبان فارسی این مجموعه خواندنی را که متضمن گفتارهایی از برنامه های متنوع صدای آمریکاست به عنوان ارمغان نوروزی به شنوندگان صدای آمریکا تقدیم کرده است
تعریف که در جواب ماهیّت و چیستی اشیاء و پدیدهها میآید، بیشتر در فلسفه و منطق شناخته شده است. امّا در ادبیات نیز از تعریف برای کارکردهای گوناگونی، از جمله تعلیم، طنز و بیان هنری استفاده شده است. تعریف در شعرِ معاصر نوعی اسلوبِ بیان است که در کتابهای بلاغت سنتی و جدید توجّه چندانی بدان نشده است. هر چند تعریفهای هنری در شعر معاصر خالی از ارزش زیباییشناختی و تصویرگری نیستند، امّا اهمیت این شیوه و الگوی بیانی در شعر کلاسیک بیش از آنکه زیباییشناسانه باشد، فکری و محتوایی است. از اینرو، تعریف دریچهای برای درک جهانبینی و افکار شاعر است. در این نوشتار به بررسی انواع تعریف، چه از نظر محتوایی و چه از نظر ساختارِ صوری آن در ادبیات پرداخته میشود. ساختار جملات تعریفی در ادبیات معاصر به صورت «بدل»، «جمله اسنادی» و «سهجزیی بیفعل» نمایان شده است.
متناقضنمايي يکي از جلوههاي زيبايي بيان در آثار ادبي است. اين هنر ادبي ممکن است به صورت تعبير يا ترکيب به کار برود. در اشعار صائب هر دو صورت اين شگرد ادبي در پيوند با هنرهاي بلاغي و زيباييشناختي استعاره، تشبيه، تصوير دو وجهي، کنايه، مجاز، ايهام و غلو در آميخته و زيبايي مضمون و بيان او را دو چندان کرده است. کشف اين پيوندها ميتواند به فهم مقصود و مرام شاعر کمک شاياني ميکند. در اين مقاله اقسام متناقضنمايي همراه نمودار در اشعار صائب به دست داده شده و عوامل شکلگيري آن مورد نقد و ارزيابي قرار گرفته است.