کتابخانه مجازی ادبیات

برای آنکه مولانا را درست بشناسیم، باید حال و هوای جامعه ایران را در عصر مولانا بدانیم؛ هم‌زمان با ولادت مولانا جامعه ایران تمدنی داشت با شهرهای آبادی چون نیشابور، با مدرسه‌های نظامیه، کتابخانه‌ها و مؤسسات شهری، با راه‌های کاروانی و چاپارخانه‌ها و کاروانسراها .... در قلب آسیا نیز قبایل مغول نظمی و سامانی یافته بودند و همبستگی‌شان به آنها قدرتی داده بود که همسایگان می‌بایست با آنها بی‌احتیاط نباشند. برای آشنایی خواننده مثنوی، نویسنده این کتاب را به نگارش درآمده و بعد از پیش‌گفتار، در سرگذشت مولانا مختصری توضیحات مربوط به سرگذشت او، آثار مولانا پیش از مثنوی، تحلیل کلی مثنوی و ویژگی‌های نشر مثنوی به کوشش خودش را توضیح داده است.

این کتاب دربرگیرنده پنج مقاله درباره مولوی بدین قرار است: مقدمه‌ای بر تصوف تا عهد مولوی/ ذبیح‌الله صفا، مولوی چه می‌گوید/ جلال‌الدین همایی، جلال‌الدین محمد بین شریعت و طریقت، شریعت ـ طریقت ـ حقیقت/ سیدجعفر سجادی، انسان‌شناسی مولانا در مثنوی/ محمد خوانساری، قونیه و مرقد مولانا/ ابوالفتح حکیمیان.

محمد بن سلیمان، ملقب به فضولی در عراق متولد شد. درباره زادگاه او اختلاف است. بعضی کربلا، بعضی بغداد و بعضی حله را زادگاه او شمرده‌اند. سال تولد او نیز دقیقاً معلوم نیست و بیشتر احتمال داده‌اند که دهه آخر قرن نهم متولد شده باشد. درباره سال وفات او چندان اختلافی نیست. عهدی بغدادی صاحب گلشن شعراء که معاصر او بوده، اشاره کرده است که در سال 963 هجری به مرض طاعون در شهر مقدس کربلا درگذشته است.

خواب و رويا، جايگاهي مهم در دين اسلام دارد. وحي، در اوايل بعثت پيامبر (ص) به واسطه روياي صادقه بوده است. نويسندگان اوليه اسلامي توجه خاصي به خواب و تعبير آن داشته و نوعي ادبيات غني در اين باب به وجود آورده‌اند. عرفا و صوفيه، نسبت به اعتقادات و پيش فرض‌هايي که علماي اسلامي در كتاب‌هاي تعبير خواب آورده‌اند، آشنايي داشته و از آن پيروي کرده‌اند؛ اما براي آنها روياي صادقه اهميت خاصي داشته و به واسطه آن به معرفتي منحصر به فرد که به سير روحاني آنها کمک مي‌کرده است، دسترسي مي‌يافتند. اين مقاله به بررسي خواب و رويا در آثار مولانا مي‌پردازد. مولوي در آثار خود سخني منظم و مفصل و يا نظريه‌اي کامل، در مورد خواب و رويا ارايه نمي‌کند؛ بنابراين براي بررسي اين مساله، به پنج بخش عمده نسبت به خواب و رويا، پرداخته‌ايم: 1. تقسيم‌بندي خواب و رويا و برخي تعاريف مربوط به آن 2. عالم خواب و رويا، 3. ارتباط بين عالم رويا و بيداري، 4. رويت خدا در خواب، 5. مساله برگشت به اصل. به واسطه اين پنج بخش، ابعادي از مساله خواب و رويا در آثار مولوي و جايگاه آن در نظر او روشن مي‌گردد.