ارجاع در این تحقیق اصطلاحا به ارتباط بین تعبیری اسمی یا شیئی یا شخصی در عالم خارج اطلاق میشود، چه این مصداق واقعی باشد چه تخیلی. ارجاع در گفتمان، معمولا توسط سه مقوله از تعبیرات اسمی صورت میگیرد. این تعبیرات عبارتند از: 1- اسامی خاص، 2- عبارات اسمی، 3-ضمایر. هرکدام از این مقولهها میتوانند زیرمقولهای داشته باشند. مثلا اسامی خاص میتوانند الف ـ نام یا نام خانوادگی باشند، مانند: حسن و مهدوی یا ب- عنوان مانند: استاد، دکتر، مهندس و غیره. عبارات اسمی میتوانند الف- نکره باشند و ب - معرفه. برای معرفه کردن تعبیرات اسمی زبانهای مختلف، از شگردهای گوناگون صرفی، نحوی و گفتمانی بهره میجویند. مثلا در زبان انگلیسی در بسیاری از موارد از سه نوع وابسته پیشین مانند: 1- وابسته ملکی، 2- ادات اشاره و 3- ادات تعریف استفاده میشود. برای اینکه تعبیری صریح تلقی شود؛ باید دو اصل زیر بر آن قابل اطلاق باشد: 1- تعبیر موردنظر مشخص باشد یعنی اینکه برای دسترسی به مصداق مربوط اطلاعات روشن، کافی و بدون ابهام وجود داشته باشد. 2- اشاره به مصداق مستقیم باشد نه از طریق عوامل میانجی.
این کتاب دربرگیرنده نوشتارهایی در موضوعات نقد و بررسی، مسائل روانشناسی و زبانشناسی، بحث و نظر، مسائل ترجمه، ترجمه مقالات خارجی، و بررسیهای کوتاه میباشد. عناوین برخی از نوشتارها به این ترتیب است: ای.جی. ایر و فلسفه قرن بیستم/ ضیاء موحد، نگاهی به ده کتاب جدید سینمایی/ وازریک درساهاکیان، نظام فئودالی در اروپا/ فیروز توفیق، مشق و سرمشق/ آذر نفیسی، مسئله اصطلاحات در ترجمه/ علی صلحجو، سخنی با پیر مترجمان/ باقر پرهام و .... .
این کتاب دربرگیرنده گوشههایی است از زبانشناسی همراه با ادبیات عامه ایران در دوران کنونی. ملاک نویسنده درباره پیداکردن ادبیات عامه، گفتههایی غیر از سخنان معمول مردم است که دارای خصوصیت سادگی و عمق میباشند. با این ویژگی ضربالمثلها، جکها، اشعار محلی با آهنگ و بیآهنگ، شعر کودکان، طنز مطبوعاتی، تصانیف از سایر دستههای ادبیات جدا میشوند. در بخش اول کتاب کوشیده شده زبانشناسی به صورت کاربردی و کلیدی در ادبیات نشان داده شود و بخش دوم اشارات مختصری است به چگونگی بافت ادبیات عامه و رابطه متقابل آن با فرهنگ و تأثیرپذیری شعر از این دانش غنی.
این کتاب دربرگیرنده شانزده مقاله و گفتگو از لطف الله یارمحمدی است که درباره زبانشناسی کاربردی و ترجمه در آنها مباحثی ایراد شده است. اولین نوشتار مصاحبهای با کیهان فرهنگی در باب زبانآموزی و ترجمه است. مقاله دوم درباره نظری به برنامهریزی زبانی و مسائل زبانآموزی در ایران است. در نوشتار سوم نیز نکاتی در باب آموزش زبان و زبانآموزی مطرح شده است. میراث تجوید و صوتشناسی جدید، محدودیتهای زبانشناسی مقابلهای در آموزش زبان خارجی، توصیف مقابلهای زبان علم در فارسی و انگلیسی، طرحی کلی پیرامون اصول و ضوابط حاکم بر ترجمه و پژوهش و آموزش آن در دانشگاه و .... دیگر مطالب کتاب را شکل میدهند.
با وجود روشهای متعدد تحلیل گفتمان انتقادی در زبان انگلیسی، هنوز چارچوب تحلیلی مناسبی جهت مطالعه منابع غنی شعر و ادب فارسی در این زبان تعبیه نشده است. لذا، پژوهش حاضر کوششی است در چارچوب گفتمانشناسی انتقادی به منظور تحلیل گزیدهای از رباعیات خیام با بهرهگیری از الگوی تحلیلی پیشنهادی توسط یارمحمدی(۱۳۹۱) که خود برگرفته از الگوی تحلیل گفتمان انتقادی ون لیوون (١٩٩۶) میباشد. در این پژوهش٬ علاوه بر تحلیل کیفی ٤٠ رباعی از رباعیات خیام که بصورت تصادفی انتخاب گردیدهاند٬ از روشهای تحلیل کمّی نظیر محاسبه فراوانی و آزمون مربع خی نیز استفاده شده است. نتایج بررسیهای کمّی حاکی از آن است که در میان مؤلفههای گفتمانمدار موجود در الگوی مورد نظر، اظهار با قرینه فحوایی در مقایسه با اظهار با قرینه لفظی از فراوانی معناداری برخوردار است. همچنین، نتایج این پژوهش مؤید کارایی الگوی تحلیل گفتمان انتقادی مذکور در بررسی متون ادبی به ویژه انواع شعر میباشد. امید است نتایج به دست آمده از این پژوهش توانسته باشد با اراﺋﻪ چارچوبی تحلیلی که در زبان فارسی تازگی دارد گام ﻣﺆثری در جهت ارائه الگوهای تحلیل گفتمانشناختی جامع و نظاممند به منظور تحلیل متون مختلف در زبان فارسی بردارد.