سعدی در گلستان به دلایل چندی که اولین و مهمترین آن همان رواج استفاده از آیات و احادیث در نثر فنی است، به گونهای متفاوت به استفاده از آیات و احادیث پرداخته است. حکایتنویسی که خود نوعی داستان با ویژگیهایی مخصوص، خاصه در نثر و کلام سعدی است، گلستان را به صورت نثری با ویژگیهای انواع متون داستانی درآورده است. یکی از مهمترین عناصر که در واقع از عناصر اصلی تشکیلدهنده درام بوده و در حکایات بـه ابعاد گستردهای دیده میشود، دیالوگ یا مکالمه است؛ لذا آیات و احادیث، مناسبترین جایی که میتوانند در حکایات آورده شوند در خلال گفتگوهاست که به گونهای کاملاً طبیعی در زبان سعدی در میان گفتگوها آورده میشوند و هرگز کلام را از عادی بودن خارج نمیکنند. مکالمههای قرآنی به شکلهای مختلف گاه از زبان شخصیتها و گاه از زبان راوی بیان میشوند که خود به سه شکل متفاوت در حکایات آمده است. نتیجه حاصل به روشنی بیانگر این مطلب است که میزان کاربرد مکالمههای قرآنی از زبان راوی دارای بسامد بیشتری نسبت به کاربرد آن در مکالمههای دیگر اشخاص بوده است.
بوستان، همتای جاودانهی گلستان، با این تفاوت که منظوم است. این منظومهی چهارهزار بیتی همانند گلستان داستان به داستان و مواعظ شیرینی در آغاز یا انجام هر داستان در آن آمده است. وزن این منظومه، همانند شاهنامهی فردوسی (بحرمتقارب) است. این اثر درخشان هممانند گلستان مخاطب عام و خاص دارد و مطبوع هر طبعی است، و بیش از هفتصد سال است که در اقلیم فارسی زبان (علاوه بر ایران، شبه قارهی هند، افغانستان و آسیای میانه به ویژه سمرقند و بخارا و تاجیکستان) در مکتبخانهها و سپس در عصر جدید در آموزشگاهها و مدارس عالی و دانشکدهها کتاب درسی آموزشی است و مهمترین درسی که میدهد درس زندگی است. بوستان مشتمل بر 10 باب است : 1. در عدل و تدبیر و رای 2. در احسان 3. در عشق و مستی و شور 4. در تواضع 5. در رضا 6. در قناعت 7. در عالم تربیت 8. در شکر بر عافیت 9. در توبه و راه صواب 10 .در مناجات و ختم کتاب.
در فن آرایش سخن و صنایع بدیعی "سوال و جواب" را یکی از محسنات بدیع معنوی به شمار آورده اند و آن چنان است که شاعر در بیتی و یا چند بیت و یا بیش از آن، سخن خود را به صورت پرسش و پاسخ موضوع می کند و این تفنن ادبی، گاه چندان به درازا میکشد که از آغاز تا پایان یک قصیده طولانی را نیز دربر میگیرد. کتاب حاضر که "گفتگو در شعر فارسی" نام دارد بیشترین اشعاری را که تاکنون به شیوه پرسش و پاسخ سروده شده اند، شامل میشود.
مثنوي گنجينه الاسرار، اثر ماندگار عمان ساماني يکي از شاهکارهاي ادب عرفاني در حوزه ادبيات عاشورايي است. اين مثنوي گرانسنگ، در بيش از 800 بيت و در بحر رمل مسدس محذوف با نگاهي عرفاني به حوادث کربلا به رشته نظم کشيده شده است که در اين زمينه از شهرت و اعتبار خاصي برخوردار شده است. از طرفي ديگر، مثنوي زبده الاسرار صفي علي شاه اصفهاني نيز با همين درونمايه و در همين وزن در بيش از 4500 بيت، اندکي پيش از گنجينه الاسرار عمان ساماني سروده شده است. با توجه به تقدم زماني سرايش زبده الاسرار نسبت به گنجينه الاسرار و تقدم ارزشمندي و ماندگاري گنجينه الاسرار بر همه آثار عرفاني عاشورايي خلق شده پيش و پس از خود؛ اين مقاله کوشيده است تا با مقايسه نگاه عرفاني و انديشه اين دو شاعر هم روزگار به موضوع واحد، اين نتيجه را اثبات نمايد که عمان ساماني در خلق اثر ماندگار و بينظير خويش تحت تاثير و تقليد زبده الاسرار صفي علي شاه بوده است و در بيان هر يک از شخصيتهاي عاشورايي، کليت مفهوم را از صفي علي شاه وام گرفته و با زباني تازهتر آن را پرورانده و در نهايت ايجاز و در قالب واژگاني که رنگ و بوي مرثيه دارند، آن را باز گفته است. هم چنين اين مقاله اين نکته را با آوردن شواهد نشان ميدهد که عمان ساماني ضمن روايت هر شخصيت، عينا به نقل موضوع، بيت، يا انديشههاي عرفاني مطرح شده در زبده الاسرار پرداخته از اشعار و انديشه صفي علي شاه، هم در لفظ و هم در معني بهره فراوان جسته است.
يكي ازوقايع مهم ّتاريخ ايران، حمله اعراب مسلمان است كه تأثيرات سياسي، فرهنگي و ... فراواني به همراه داشت. يكي از اين تأثيرات، ظهور و نمود ادب عربي درفارسي است. دراين نوشته، سعي شده است ضمن ذكر مهمترين عوامل ظهور و تأثير ادب و فرهنگ عربي بر فارسي، موارد مثبت و منفي آن نيز بحث و بررسي گردد. شواهد نشان ميدهد كه علي رغم تأثيرپذيري فرهنگ و ادب فارسي از عربي ،بدليل صبغه اسلامي آن، هويّت ايراني و ادبيّات فارسي باقي ماند و هيچگاه فرهنگ و تمدّن ايراني مقهور فرهنگ قومي عرب نگرديد، بلكه قوم ايراني، بدليل اصالت تمدّن غني خود، ضمن استفاده بهينه از فرهنگ و زبان اعراب، به پاسداري از تمدّن و فرهنگ و زبان خود، برخاستند؛ بطوريكه امروزه، زيباترين و استادانهترين و شيواترين آثار ادبي در حوزه نظم و نثر به زبان فارسي، زينت بخش محافل ادبي جهان است.