کتابخانه مجازی ادبیات

اسپاروی به تصور اینکه یکی از شاگردان مستعدش ممکن است روزی به مقام های عالی سیاسی در ایران دست باید از همان ابتدا به پرورش استعداد او در راستای منافع کشور خود می‌پردازد و سعی می‌کند به او بقبولاند که خیر و صلاح جهان به خیر و سعادت نژاد آنگلو ساکسن بستگی دارد. مؤلف از رسم “مداخل” در ایران، این عرف ناشایست عصر بی خبری به وضوح و اجمال سخن می‌گوید و زنجیره آن را از شاه تا رعیت بازگو می‌کند و وضع فروش مشاغل مهم دولتی را یکی از عوامل خرابی ملک و ملت می‌شمارد. اسپاروی از مشهوراتی که دیگر سیاحان شرح داده‌اند، دوری گزیده و آنچه بیان نموده تا حد زیاد بدیع و تازه است. او تنها به شرح وقایع بسنده نمی‌کند بلکه با ایجاز پر معنی به تحلیل رویدادها می‌پردازد و برخلاف بعضی از سیاحان به تحسین شیوه زندگی و مشی زن ایرانی می‌پردازد و او را محور زندگی خانواده می‌داند که تنها امید و آرزوی خود را در خوشبختی خانواده‌اش جستجو می‌کند. نقش چادر را در زندگی اجتماعی زن ایرانی واجد اهمیت بسیار دانسته و آن را ته بند اسارت، بلکه نشان آزادی و مجوزی برای ورود او و شرکت او در فعالیتهای اجتماعی می‌شمارد و به ذکر مثالهای چندی از شرکت زنان در اعتراض های اجتماعی می‌پردازد و از این طریق به تحسین زیبایی طبیعی فوق العاده زن ایرانی می‌نشیند.

کتاب مأموریت ادبی از خوانسار تا شیراز در اصل سفرنامه ای در زمینه دومین کنگره دبیران زبان و ادبیات فارسی کشور است که به مدت یک هفته در مرداد ماه سال 1347 و در شهر شیراز منعقد گردید. این سفرنامه که به قلم دکتر محمد حسین تسبیحی به نگارش درآمده، نخستین بار به مدت یک سال در روزنامه فردا و به صورت گفتارهایی مسلسل به چاپ رسید و در حقیقت این کتاب چاپ دوم مأموریت ادبی است. تسبیحی در سال 1347 از ریاست وقت ادارا آموزش و پرورش خوانسار جناب آقای حاج فضل الله ملکی مأموریت پیدا کرد که در این کنگره شرکت بنماید. ایشان که پس از یک سفر به تهران و گلپایگان موافقت ضمنی خود را اعلام نموده بود، سرانجام عازم این شهر گردید. ایشان در طی مسیر در شهرهایی چون شهرضا توقف نموده و توصیفات ادبی خوبی از این شهر ارائه کرده است. سپس به هر نقطه یا شهری نیز که می رسیده به توصیف آنجا پرداخته تا به شیراز رسید. وی نه تنها توصیف جامعی از چگونگی برگزاری کنگره و حتی سخنرانی های آن پرداخته، بلکه توصیفات زیبا و ادبی واری نیز از آثار مهم تاریخی و مذهبی این شهر چون آرامگاه حافظ و سعدی، شاهچراغ (ع)، تخت جمشید و ... ارائه کرده است. بدین سبب تهیه این کتاب و خواندن آن برای حتی شده پاره ای ساعت خالی از لطف نیست.

سلطانحسين تابنده گنابادی (1293- 1371 شمسی) در میانسالی با لقب رضا علیشاه به ارشاد و دستگيری طالبين تصوف مفتخر گرديد و پيشوايی طریقه نعمت اللهی سلطانعليشاهی را بر عهده گرفت. در موضوعات مذهبی، اخلاقی و تاريخی تالیفاتی از وی برجای مانده است که رساله رفع شبهات یکی از این آثار است. موضوع و معنی بدعت، نیابت خاصه و عامه، پیدایش تصوف و منشاء آن، جبر و تفویض، نظریه عرفا درباره معاد، معراج و کیفیت آن، رویه عملی سلسله نعمت اللهیه، درباره سماع ، غنا و ... برخی از موضوعاتی هستند که در این کتاب مورد توجه قرار گرفته اند. چاپ سوم این کتاب در سال 1359 در دسترس علاقمندان قرار گرفت.

در مورد کتاب رسائل خواجه عبدالله انصاری باید به نکاتی اشاره کرد: ظاهرا خواجه عبد الله انصارى نخستین نویسنده‌اى است که نثر فارسى را در بیان معانى شعرى با تمام مشخصات و تکلفات آن به کار برده است. در این قبیل آثار نثر او عبارت است از قطعاتى متقابل و متوازن که در آن فقط در مواردى معدود براى ربط افکار و معانى ممکن است قطعه‌اى بدون قرینه در رشته کلام آورده شود. علاوه بر این‌ باید افزود که پیر هرات از آیات و احادیث نیز در قرینه‌هاى سجع بسیار استفاده کرده است و این امر با توجه به اقتباس آیات و احادیث در نثر فارسى تا دور خواجه عبد الله انصارى با چنین پیمانه‌اى و با مراعات دقایق خاص فنى سابقه نداشته است زیرا در گذشته آیات و احادیث در ضمن نثر به عنوان شاهد و سند یا به گونه‌اى که تأیید مطالب پیش گفته باشد، درج مى‌شده است و به جنبه‌هاى زیبایى و آرایش کلام توجه نمی شده است. همچنین پیر هرات در زمینه استعمال شعر در نثر فارسى و مراعات مناسبت‌هاى مختلف راهگشاى آیندگان بوده است یعنى وى در عین ایجاد پیوندهاى فنى میان شعر و نثر و استفاده از آن در تکمیل معنى، توصیف، تأیید، نظیره‌سازى و مانند آن دایره استعمال آن را که پیش ازین تنها براى تأکید و استشهاد به کار مى‌رفت، گسترش داد و همین‌طور از انواع قالب‌هاى شعر فارسى در رسائل خویش براى بیان معانى گوناگون و متناسب با ساختمان رساله‌ها که هر یک داراى ویژگى خاص است استفاده کرده است. با توجه به تاریخ تطور نثر فارسى و دور زندگانى خواجه عبد الله انصارى و آثار او، باید وى را پدیده ای استثنایى به شمار آورد زیرا آنچه را که او در نثر فارسى در سده پنجم هجرى انجام داد پیش از او سابقه نداشت و پس از او نیز تا اواخر سده هفتم نظیرى نیافت. این کتاب به همراه توضیح و تقسیرهایی به همت سلطان حسین تابنده گنابادی در سال 1319 در تهران به چاپ رسیده است.