کتابخانه مجازی ادبیات

با اینکه بیش از نیم قرن از چاپ نخستین مقالات تحقیقی درباره ابوالفضل رشیدالدین میبدی یزدی نمی گذرد، اما تلاش محققان در زدودن ابهام از زندگی وی و بیان ارزش تفسیر گرانسنگ او، مایه مباهات است. در این تفسیر از سه منظر به حقایق قرآنی نگاه شده. در النوبة الاولی، ترجمه ساده و روان نثر کهن ارائه شده، در النوبة الثانیة تفسیری با توضیح کلمات و ترکیبات قرآن و آوردن شأن نزول آیات همراه با روایات، سعی در روشن ساختن مفاهیم قرآنی دارد و در بخش سوم نیز، با تکیه بر مبانی عرفان اسلامی و سخنان بزرگان اهل تصوف، تفسیری عرفانی از آیات ارائه داده است. برای ارج نهادن بر این مفسر و تفسیر گرانمایه وی، اداره فرهنگ و ارشاد و دانشگاه آزاد میبد استان یزد، تصمیم به برگزاری بزرگداشت گرفت. این گنگره با شرکت محققان ایرانی و خارجی در اردیبهشت 1374 برپا شد. این مقالات در دو جلد به چاپ رسید که کار بازخوانی، آماده سازی، ویراستاری و تهیه فهرستهای مختلف جلد اول بر عهده دکتر یدالله جلالی بندری بود و جلد دوم بر عهده دکتر مهدی ملک ثابت افتاد. مقالات به ترتیب نام نویسندگان مرتب شد و در جلد اول نویسندگانی با حروف اول الف تا س شامل 25 و بقیه نامها شامل 19 مقاله در جلد دوم به طبع رسید.

کتاب سی پاره عشق نوشته مجید سرمدی است و تفسیر غزل های دیوان شمس تبریزی این مجموعه دربرگیرنده‌ شرح سی غزل از غزلیات شمس تبریزی است که ده غزل نخست در جلسات غزل‌خوانی دیوان شمس و بر اساس دریافت‌های شخصی نگارنده از این اشعار، نیز توجه به علوم و فنون ادبی از جمله معانی و بیان و تاریخ ادبیات و سبک‌شناسی، نگاشته شده است. در بیست غزل دیگر، توصیفات به اختصار بوده تا خواننده بتواند با درنظر گرفتن مباحث پیشین خود به تفسیر و تعبیر ابیات بپردازد. در انتهای کتاب نیز فهرستی از لغات و ترکیبات غزل‌ها اعم از شرح شده و نشده، هم‌چنین فهرست آیات و احادیث، ترتیب داده شده است.

توجه به کاستی‌های مطالعات بلاغی سنتی، مانند آمیختگی علم معانی با علوم دیگر و با بیان و بدیع، آمیختگی حوزه‌های زبان و ادب و محدودبودن واحد بلاغی، در کشف شگردهای بلاغی متون لازم است و باید توجه داشت که مبانی نظری و عملی علم معانی مختص زبان فارسی، از راه استقصا در شاهکارهای ادبی این زبان به دست می‌آید. کتاب‌هایی که در زمینه علم معانی به زبان فارسی نوشته شده یا قسمتی از آنها مربوط به این علم است، هیچ کدام مختص زبان فارسی نیست و همچنان سایه معانی عربی بر آنها سنگینی می‌کند. در این مقاله با توجه به مبنای علم معانی که تناسب سخن با مقتضای اوضاع و احوال است و با تأمل در اسرار بلاغی بخش‌هائی از متون ادبیات فارسی، مباحثی مانند انسجام، التفات، اغراق، گفت وگو و لحن در حوزه علم معانی مطرح شده و این نتیجه به دست آمده است که منابع این علم در هر زبانی، شاهکارهای ادبی آن زبان است و با جست وجو در این آثار می‌توان شگردهای بلاغی فراوانی کشف کرد که تاکنون در این حوزه، بحثی از آنها به میان نیامده است.