کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب قرائت فارسی و دستور زبان برای سال دوم دبیرستانها، طبق برنامه جدید وزارت فرهنگ و تصویب شورای عالی کتب درسی و تالیف سعید نفیسی، محمدعلی روحانی، محمد نصرالله، دکتر مهدی محقق است که در سال 1338 منتشر شده است.

دست يافتن به فرهنگ جامع واژگان و اصطلاحات زبان فارسي ، آرزويي است كه هر فارسي زباني كه به نوعي با انديشه و كتاب سرو كار دارد در فكر خود مي پرورد ؛ و تلاش در اين راه وجهه همت بسياري از خدمتگزاران به فرهنگ و تمدن و ادبيات فارسي و ايراني است. اما اين مهم بدون حصول مقدماتي چند ميسرنمي شود ، يكي از اين مقدمات ، تاليف و تدوين واژه نامه هاي اختصاصي در رشته ها وفنون و علوم مختلف است .البته تدوین فرهنگ اختصاصی برای رشته ای خاص در زبان فارسی سابقه ای بس طولانی دارد و عمر آن کمتر از درازنای تاریخ نظم و نثر فارسی نیست، به گونه ای که یکی از قدیمی ترین کتب منثور زبان فارسی، فرهنگ اختصاصی در مفردات طب است، موسوم به الابنیه عن حقائق الادویه که در واقع توجه پیشینیان ما به این شاخه از فرهنگ نویسی را نشان می دهد.

سيدحسن غزنوي (م 556ق) از شاعران توانايي است که شعر و شخصيت او به دليل زندگي در يکي از پربارترين دوره‌هاي شعر فارسي، چنان که بايد شناخته نشده است. ديوان وي نخستين بار با اشکالات بسيار در سال 1328 ش. به تصحيح محمدتقي مدرس رضوي، منتشر شده است. اين اشکالات در چند حوزه ذيل قابل بررسي است: شيوه تصحيح (مشخص نبودن نسخه اساس و ترتيب استفاده از ساير نسخه‌ها، مشخص‌نبودن منبع ابيات و اشعار، نقص نسخه‌ها)؛ نسخه بدل‌ها (ذکر نسخه بدل‌ها بدون علامت (/ رمز) نسخه، عرضه ناقص نسخه بدل‌ها، ترجيح حاشيه بر متن، يکساني حاشيه و متن)؛ صورت‌هاي نادرست؛ افتادگي‌ها (اشعار، ابيات)؛ اشکالات کلي (تکرار ابيات و اشعار، غلط‌هاي چاپي، نداشتن تعليقات و نقص در نمايه‌هاي پاياني، استفاده از منابعي با چاپ‌هاي غيرعلمي). گذشته از نکاتي همچون تعيين و توضيح شيوه مشخص تصحيح و عرضه کامل نسخه بدل‌ها با رعايت جانب امانت که از اصول اوليه و بديهي تصحيح علمي است و قطعا بايد در تصحيح انتقادي اين ديوان مد نظر قرار گيرد؛ امروزه نسخه‌هايي معتبر از ديوان اين شاعر نيز به دست آمده است که بسياري از اغلاط، تصحيف‌ها و افتادگي‌هاي چاپ مدرس را رفع مي‌کند. در اين مقاله با ارائه نمونه‌هاي متعددي از کاستي‌هاي طبع مدرس بر لزوم تصحيح مجدد ديوان سيدحسن غزنوي تاکيد شده است.

وجود فعل مرکب و تعيين ملاک‌هايي روشن براي تشخيص اين نوع فعل از گروه‌هاي فعلي و افعال ساده يکي از جنجال برانگيزترين مباحث دستور، بخصوص در سال‌هاي اخير بوده است. نويسنده ضمن اشاره و پاسخ‌گويي به برخي از شبهات موجود در ماهيت آن، کوشيده است دايره افعال مرکب فارسي را از آنچه معتقدان عدم گسترش‌پذيري فعل مرکب بدان قايلند، وسيع‌تر گرداند و با تحليل ساختار اين نوع فعل از ديدگاه معنا و صرف، به شناسايي هر چه بيشتر اين واقعيت زباني و چگونگي عملکرد آن در زبان مدد رساند.