این کتاب منظومهای به زبان پارسى اثر على ملقب به زینالعابدین بن عبدالمؤمن بن صدرالدین متخلص به عبدی و مشهور به عبدیبیگ شیرازی (921 – 988 ق). این مثنوی، منظومة پنجم از نخستین خمسة (پنج گنج) این سراینده و در بحر متقارب است. عبدی در مقدمة منظوم و منثوری که خود بر این کتاب نوشته به شاعران نامآوری همچون فردوسى، نظامى و سعدی که همه یا برخى از آثار خود را در این بحر سرودهاند، اشاره کرده و سپس نام این اثر و دو کتاب دیگر خود به نام فردوس العارفین و طربنامه را یاد کرده است. عبدی این منظومه را به صورت نظیره بر اسکندرنامة نظامى گنجوی سروده و همانند کتاب او اثر خود را به دو بخش تقسیم کرده است. این مثنوی با ستایش آفریدگار متعال آغاز مىگردد و پس از آن شاعر به مدح پیامبر اکرم(ص)، توصیف معراج و منقبت امامان دوازدهگانه مىپردازد. این مقدمه با ابیاتى در ستایش شاه طهماسب صفوی که اثر به او اهدا شده، خاتمه یافته است. در بخش نخست این مثنوی، شاعر ابتدا انگیزة خود را در پرداختن به داستان اسکندر بیان داشته و سپس فتوحات و جهانگشاییهای او را شرح داده است. قسمت اساسى منظومه را موضوع جهانگشایى اسکندر تشکیل داده است. بخش دوم این منظومه با دیباچهای کوتاه آغاز مىگردد. شاعر نخست با آوردن داستانى، به عماراتى که خواجه رشیدالدین فضلالله در تبریز ساخته، اشاره کرده و سپس به شرح بناها و دژهایى که اسکندر در شهرهای تسخیر شده ساخته، پرداخته است. این آگاهیهای او جنبة تاریخى دقیق ندارد و بیشتر آن برگرفته از اسکندرنامههای منظوم و منثور است. سراینده در ادامه این بخش به بحث در زمینة هنر، به ویژه هنر نقاشى پرداخته و از نقاشان نامآور آن روزگار یعنى بهزاد و میرک یاد کرده و برای هنر آنان ارزش فراوانى قائل شده است. این منظومه با گفتاری پیرامون ویران شدن شهرهای یونان به دست اسکندر و پس از آن مرگ وی و آوردن پیکرش به اسکندریه و بر تخت نشستن پسرش اسکندروس به جای او پایان مىپذیرد. آیین اسکندری را عبدی بیک در 950 ق به پایان رسانده است.
دیوان اشعار "سلام" مشتمل بر غزلیات، قصاید، مثنویات، قطعات، رباعیات و دیگر منظومات اثر ابوالقاسم سالاری (حیران) است که در سال 1358 در قم منتشر شده است.
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
عبدی بیگ شیرازی بعد از آنکه مثنوی «جام جمشیدی» خود را در برابر «خسرو و شیرین» نظامی به نظم کشید، به نوشتن نظیرهای بر «هفت پیکر» نظامی پرداخت. شاعر مثنویهایی را که در اواخر عمر خود در «خمستین» (خمسه یکم و دوم) داخل کرده است، بر حسب بحر عروضی آنها را به پنج «بحر» تقسیم کرده و منظومه «هفت اختر» را در بحر چهارم (بحر خفیف» گنجانیده است. منظومه «هفت اختر» با مقدمهای که ویژه مثنویهای قون وسطاست یعنی با توحید، نعت و مناجات آغاز میشود. پس از مناجات نیز شاعر به مدح حکمران زمان شاه طهماسب میپردازد. او سلطان را «دریادل» و «عادل» مینامد و میگوید که گویا بندگان خدا از شاه دلخوشند و فتنه و فساد نیز در دوران او به خواب ابدی فرورفتهاند. موضوع این منظومه به شرح زندگی بهرام گور اختصاص دارد و قهرمان اثر نیز همین سلطان ساسانی است؛ اما عبدی بیگ تغییراتی در اصل سوژه در ترکیب و در مضمون و چهرههای اثر داده است.
خواجه زینالعابدین علی نویدی عبدی بیگ شیرازی که یکی از پیروان برجسته مکتب ادبی شاعر شهیر آذربایجان نظامی گنجوی در سده شانزدهم میلادی میباشد، در نهم رجب 921 قمری در شهر تبریز دیده به جهان گشود و در سال 988 به سن 65 سالگی در شهر اردبیل بدرود حیات گفت. آثار این شاعر از نظر بررسی و تتبع درباره ادبیات و تاریخ ایران در سده شانزدهم میلادی از اهمیت ویژهای برخوردار است. «جوهر فرد» نخستین مثنوی از دومین خمسه شاعر است. این مثنوی به گفته خود شاعر به شیوه «قران السعدین» امیرخسرو به رشته نظم کشیده شده است. مثنوی با دیباچه نسبتاٌ مفصلی آغاز شده، شامل قطعاتی به شکل مثنوی و یک رشته غزلیات است. تمام غزلها با تخلص عبدی پایان مییابد.