ادبيات تنها جولانگاه مطالعات زيباييشناختي و بلاغي نيست. هر چند که اکثر مطالعات ادبي پيشين، از اين ديدگاه انجام گرفته است. اين مقاله، ساخت و کارکرد اجتماعي ادبيات و رابطه ميان جامعه و ادبيات و تأثير متقابل اين دو بر يکديگر را مورد بررسي قرار ميدهد. در ابتدا به چگونگي پيدايش دانش جامعهشناسي و چگونگي آگاهييابي ادبيات از بعد اجتماعي خويش، پس از سپري کردن دوران بيهودگي، در اروپا ميپردازد و نشان ميدهد که بحث «اجتماعيات» تحت تأثير چه بستر و فضايي، به وسيله نسل اول جامعهشناسي در ايران شکل گرفت. تمايز بين «اجتماعيات» و «جامعهشناسي ادبيات» و تعيين قلمرو اين دو مفهوم نيز در اين مقاله نمايانده شده است. اين بحث آشکار ميسازد که از طريق «اجتماعيات در ادب فارسي» ميتوان اوضاع اجتماعي ايران، تحول نگرشهاي اجتماعي در اعصار مختلف، تاثير سلسلهها و نهادهاي حکومتي، خواستهاي زمان، آداب و رسوم، فرهنگ ايران به طور عام و لحظات سياه و سفيد تاريخ ايران را در آيينه تمامقد ادبيات ايران ديد.
نویسنده این کتاب از خردی ایرانی بار آمده و از همان بچگی که به دبستان و دبیرستان میرفته همیشه شور و عشق میهن در سر و دل داشته و هر پایه ای که بالاتر می آمده گاهی هم در میهن پرستی فراتر می نهاده دانش کشاورزی را نیز بدین منظور فراگرفته است. از ایران و برای ایرانی است. پیوسته می کوشد که راهی برای آزادی و بزرگی ایران بیابد و کاری کند که نام از دست رفته ایران دوباره باز آید. بررسی هایی در این زمینه نموده و به حقیقت بزرگی ایران و نیاکان خود پی برده و سر آنرا دریافته است. به عقیده خود راه چاره را یافته و امروز از روی ایمان می گوید: ایران آزاد و بزرگ می شود.
در دوره ساسانیان تجرات به رکن اساسی و تعیین کننده سیاست دولت مبدل شد. بدین معنا که ساسانیان با وامداری میراث پیشینیان، بویژه اشکانیان، دریافتند که تجارت می تواند به عنوان حربه ای موفقیت آمیز بر علیه رقیب دیرینه خود یعنی امپراطوری روم شرقی مورد استفاده قرار گیرد. بدون شک در مخاصمات این دو دولت عامل کسب منافع اقتصادی نقش اساسی داشت. با دقت نظر در طولانی بودن جنگهای ایران و بیزانس درمی یابیم که این دو قدرت از لحاظ سیاسی- نظامی نیرویی نسبتا‘‘ برابر داشتند. به همین دلیل جنگهایشان از حالت فرسایشی برخوردار بوده و هیچ گاه هیچ کدام از آنها پیروز واقعی میدان نبودند. در نتیجه تنها چیزی که سرنوشت این منازعات را تعیین می کرد، تجارت بود از این رو پادشاهان ساسانی با تغییر تاکتیک و تکنیک جنگ به مجرای تجارت آوازه امپراطوری بیزانس را تحت الشعاع قرار داده و موفقیت های شایان به دست آوردند. با در پیش گرفتن این سیاست از طرف پادشاهان ساسانی بازرگانان مورد احترام واقع شدند و تجارت گسترشی چشمگیر یافت. این دستاوردها با شروع بحران های جانشینی و منازعات خانوادگی در اواخر دوره ساسانیان رو به افول گذاشت، اما با ورود اسلام به ایران و تثبیت اوضاع، این میراث بار دیگر شکوفه زد و رضایت خود از ریشه هایش را- که در ایران باستان نهفته بود- در صحنه تاریخ به آیندگان نشان داد