دهها هزار نسخه خطي نظم و نثر فارسي در كتابخانههاي بزرگ دنيا نگهداري ميشود و علاوه بر آن در كتابخانههاي شخصي نيز شمار آن كم نيست. خواندن و ارزيابي كردن اين گنج بيكران سالها وقت ميخواهد. و تنها وقت مطالعه يافتن مشكل را نميگشايد بلكه صدها محقق و نسخه شناس و نقاد و سخن سنج هم لازم است تا در وقت بهترين استفاده را بنمايند و نسخ خطي مانند طلا هستند ومحقق مانند محك، عيار طلا را محك نشان ميدهد. در كتابخانه خديويه مصر فهرستي از نسخ خطي آن كتابخانه به چاپ رسيده است در يكي از صفحات آن از پنج نفر شاعر و ديوان آنها سخن رفته. به راهنمايي جناب آقاي افخمي رياست محترم دانشكده ادبيات زيراكسي از دواوين شعرا از طريق وزارت امور خارجه بدست رسيد كه بسيار ارزنده ميباشد. در اين مقاله شاعري با تخلص "فتح" را معرفي ميكنيم و از سبك او سخن گفتهايم. اين شاعر از سادهسرايان شعر فارس است و سبكي تازه بر سبكهاي شعر زبان فارسي افزوده است. به احتمال قريب به يقين در قرن يازدهم سروده شده است.
ایاز غلام خوش سیرت و خوش صورت سلطان، سردار و امیر لشکر وی بوده و تا پایان عمر به سلطان محمود و فرزندانش خدمت کرده است. داستان عشق و علاقه سلطان محمود به غلامش ایاز، در ادبیات مشهور است و شعرا داستان عشق این دو را افسانه وار به سلک نظم درآوردند. در روزگار معاصر نیز یکی از شاعران این افسانه را با رنگ و لعاب بیشتری سروده و احمد سهیلی این داستان تاریخی را به نثری فصیح و روان برگردانده است. این برگردان در سال 1331 شمسی زیور طبع یافته است.
در پژوهش حاضر نگارندگان با تکیه بر دستور زبان عربی و فارسی و نیز بر اساس مطالعات دستورپژوهان و فرهنگنویسان دو زبان، به بررسی مفهوم تعلیل به عنوان یکی از مهمترین معانی مشترک حروف جر عربی و حروف اضافه فارسی پرداخته، با اتخاذ روش تحلیلی ـ تقابلی، حروف جر و اضافه بیانگر این مفهوم و ویژگیهای آنها را گزاردهاند.از دستاوردهای قابل توجه این پژوهش آن است که حروف جر و اضافه همیشه در بیان یک معنی خاص، رابطه یک به یک ندارند به گونهای که گاه یک حرف در یک زبان با رکن دستوری متفاوتی از زبان دیگر برابر یابی میشود. این مطلب در ترجمه متون عربی و فارسی حائز اهمیت است، ضمن آن که برای زبانشناسان و زبانآموزان نیز سودمند خواهد بود.
دکتر برات زنجانی در توضیح موضوع کتاب کشف الابیات بوستان و گلستان سعدی می گوید: شهرت بوستان و گلستان سعدی از نیمه دوم قرن هفتم یعنی اندکی بعد از تالیف آنها شروع شده و در امتداد زمان به درازای قرنها و اعصار کشیده شده است. هر چند اغلب بیتهای بوستان پاره ای از روح بلند سعدی و هر کدام مستقلا دارای معنی و مفهوم بایسته و شایسته است اما برای درک مسیر فکری شاعر گاهی دانستن رابطه و بستگیهای بیتی با بیتهای دیگر و یافتن جای آن لازم می گردد و به همین منظور برای مثنویها "کشف الابیات" ساخته اند و کمترین فایده این کار نشان دادن این است که بیت منسوب به شاعر در کتاب او آمده و یا نیامده است. در تنظیم کشف الابیات بوستان سعی کردم و روشی پیش آوردم که در تمام چاپهای بوستان بتوان از این بیت یاب استفاده کرد....
کتاب حاضر، تلاشی است در راستای بازخوانی نظریههای ادبی و هنری 201 تن از شاعران سبک هندی و مطالعه تصویرسازیهای بدیع و نواندیشیهای سرایندگان این سبک در دوران صفوی. نگارنده، در ابتدای نوشتار خویش به «صائب تبریزی» پرداخته و صد غزل از وی را مورد واکاوی قرار داده است. وی سپس در فصل دوم به مطالعه آثار نوزده شاعر از جمله محتشم کاشانی،عرفی شیرازی، شیخ بهایی، رضیالدین آرتیمانی، کلیم کاشانی و فیض کاشانی پرداخته و در فصل سوم از 81 شاعر دیگر نام برده و آثارشان را بررسی کرده است. همچنین در آخرین فصل، صد نمونه از صد شاعر این طرز نوین ذکر نموده است.