کتابخانه مجازی ادبیات

میرزاده عشقی که نوجوانی و جوانی‌اش با نخستین دهه‌های قرن بیستم هم‌زمان بود، اندکی بعد از کودتای اسفند 1229 علیه خاندان قاجار، انتشار روزنامه‌اش «قرن بیستم» را آغاز کرد و جان بر سر این کار گذاشت. پیش از آن هم طبع روان و قریحه سرشارش را در سرایش نشان داده بود. عشقی با وجود هواداری پرشور از آزادی و حمله‌های بی‌امان به خاندان‌های حکومت‌گر، فکر جمهوریت در جامعه‌ای مانند ایران را با قاطعیتی متمایل به تعصب رد می‌کرد. با وجود بی‌اعتقادی به خدا، دین را به عنوان میثاقی اجتماعی می‌پذیرفت. این کتاب مروری است بر سر به سطر رونامه عشقی و نگاهی است نو بخ شخصیت و آثارش از زاویه‌ای کاملا تازه.

انقلاب مشروطیت ایران فرهنگ و ادبیات ویژه خویش را آفرید. این یکی از سه جنبش مهم سیاسی ترایخ ایران به شمار می‌رود که آفریننده سرفصل‌های ادبی بوده است؛ اما اگر فرهنگ و ادبیات بازتابی از تحولات اجتماعی است، به نوبه خود بانی و مقوم تحولات اجتماعی نیز می‌تواند باشد و در مواردی حتی به شکل طلایه جنبش‌ها درمی‌آید تا آنجا که تشخیص این امر که میان فرهنگ و تحولات اجتماعی کدام علت است و کدام معلول، از نظرگاه تاریخ دشواری‌ها دارد. در این کتاب به چهار شاعر جنبش مشروطیت یعنی عارف قزوینی، میرزاده عشقی، ملک‌الشعرای بهار و فرخی یزدی پرداخته شده و شعر و زندگی آنان مورد بررسی قرار گرفته است.

مؤلفان متون عرفانی و صوفیانه، افزون بر نقل اقوال مشایخ و اولیای خود، در موارد بسیاری برای توجیه معتقدات و تبیین اندیشه‌های خویش به احادیث نبوی نیز تمسک جسته‌اند. تأمل در این احادیث و نحوه استنباط صوفیه از آنها، برای شناخت افکار و گرایش‌ها و طرز تلقی آنان از معارف دینی واجد اهمیت خاصی است. این کتاب دربرگیرنده احادیث، امثال و اقوال بزرگان دین و مشایخ تصوف است که از خلال 55 متن طرازاول عرفانی استخراج و با رعایت نظم الفبایی و ترتیب تاریخی منابع تدوین و ترجمه شده است. کتاب حاضر با تبیین مصطلحات عرفانی و فراهم‌آوردن امکان بررسی تطبیقی دیدگاه‌های متنوع متصوفه و سیر تحول عقاید و تلقی‌های متفاوت، در تسهیل پژوهش‌های عرفانی و ادبی سودمند خواهد بود.

برخلاف آنچه در نگاه نخست به نظر می‌رسد تحولات سیاسی تنها حوزه‌های مشخص و محدودی را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد، بلکه دامنه آن به حوزه‌های گوناگون اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، علمی و ادبی نیز کشیده شده، زمینه دگرگونیهای مختلفی را در عرصه‌های متعدد و متنوع فراهم می‌آورد. اصطلاحات سیاسی، اداری یکی از نخستین حوزه‌هایی است که به عنوان تابعی از متغیر اوضاع و احوال سیاسی، پیش از حوزه‌های دیگر از حیث صورت و محتوا دستخوش تحول شده، به مثابه خط فصلی دو دوره سیاسی را از یکدیگر متمایز می‌کند. «ممالک محروسه ایران» از جمله اصطلاحات سیاسی اداری است که در بستر تحولات سیاسی زاده شده، ادامه حیات داده و سرانجام به دنبال دگرگونیهای عمیق فکری سیاسی اوایل سده چهاردهم هجری از فرهنگ سیاسی روزگار حذف شده است.