کتابخانه مجازی ادبیات

مسعود سعد سلمان بی‌گمان بزرگ‌ترین شاعر قصید‌ه‌سرای دری‌زبان شبه قاره هند و یکی از شاعران طراز اول عصر دوم غزنوی و سبک خراسانی است. مسعود در قالب‌های گوناگون قصیده و مسمط و ترکیب‌بند و ترجیع‌بند و مثنوی و زغل و قطعه شعر سروده، اما هنر او به‌ویژه در قصیده‌سرایی و امتیاز خاص او در حبسیات یا شعر زندان است که از نظر فزونی اشعار و بیان رنج‌ها و مصائب و احوال روحی تباه و روزهای سیاه زندانی در تاریخ ادبیات ایران بی‌نظیر و میان حبسیات مشهور ادب جهانی کم‌مانند است. در این کتاب افزون بر اشاره‌ای گذرا به شرح حال و آثار مسعود سعد سلمان، در هشت بخش گزیده‌ای از قصاید حبسیه، مدحیه، شکوائیه، نصایح و چیستان او و همچنین بخشی از غزلیات و انواع دیگر شعری او آورده شده است.

مرتضی طائی شمیرانی (1298- ؟ شمسی) از کودکی به ‌سرودن شعر روی آورد و در انجمن‌های ادبی تهران شرکت داشت. طائی درانواع قالب‌ های شعری مهارت داشت اما بیشتر در قالب‌های کلاسیک شعر می سرود. سه مجموعه شعرغزلیات، قصاید و خاطرات یک شب از وی به یادگار مانده است. کتاب پیش رو جلد سوم دیوان اوست که بر محور سروده ها، گفتار و نوشتار مراسم بزرگداشت شاعر در آبان 1367 قرار گرفته است. شاعر در این مجلد به منظور ارج شناسی و پاسداشت الطاف اساتید و اندیشمندان، این صحیفه ها و پاسخ خویش را در قالب یک مجموعه به چاپ رسانده است. این کتاب که با مقدمه غلام رضا واحدی در خصوص آثار طائی آغاز می شود، در سال 1368 توسط تالار کتاب منتشر شد و در اختیار علاقمندان شعر و ادب فارسی قرار گرفت.

خسرو و شيرين نظامي، بي‌شک، يکي از شاهکارهاي غنايي ادب ايران و جهان است. چنين اثر ژرفي در کنار التذاذ هنري حاصل از آن، توانايي آن را دارد که همواره مورد باز انديشي و تامل قرار گيرد تا بدين وسيله بتوان با ژرف‌انديشي و غور در ساختمان صوري، محتواي دروني، بلاغت حاکم بر بافت آن و ساير توانش‌هاي ساختاري نهفته در آن، موارد ارزشمندي را يافت. از آنجا که صورت و ساخت شعر به ترتيب در دو محور افقي و عمودي به طور همزمان گسترش مي‌يابد در بررسي کمال شعري هر اثر بايد بتوان با اتکا به اصولي صورت و ساخت اثر را به طور مستقل و جدا مورد بررسي قرار داد. به همين دليل، محور کلي اين مقاله بررسي امکانات ساختاري و صوري نهفته در خسرو و شيرين نظامي است. بخش اول، تلاشي است در بررسي آن دسته از امکانات ساختاري که در محور عمودي شعر، خود را نشان مي‌دهد. بخش دوم، امکانات صوري را در چهار محور جدا مورد بررسي قرار مي‌دهد. درک اين دو دسته از توانايي‌ها يقينا بيانگر اهميت‌ چنين منظومه‌اي و اهميت ‌بازانديشي در آن است.

از آنجا كه ادبيات پارسي از ديرباز بصورت مستقيم و غيرمستقيم تحت تاثير متون اسلامي و بخصوص احاديث و روايات بوده، نگارنده در اين مقاله سعي كرده است روند و چگونگي اين، تاثيرات را در شعر پارسي دوره آغازين مورد بررسي و تحليل قرار دهد و دلايل و شواهدي را مبني بر اينكه: نه تنها تقريبا تمام متون مهم ادبي دوره‌هاي تاريخ ادب فارسي به شكل‌هاي گوناگون از اين مقوله مهم بهره‌مند شده؛ بلكه بخش قابل توجهي از غنا و ارجمندي خود را از مفاهيم احاديث و روايات ديني كسب كرده‌اند. اين تاثيرات در دوره‌هاي نخستين كه مقارن شكل گرفتن پارسي دري است؛ اندك ولي در دوره‌هاي بعد فراوان و شگفت‌انگيز است.