کيمياي سعادت مهمترين اثر فارسي ابوحامد محمد غزالي است که در ايران دو بار تصحيح و منتشر شده است: بار نخست در سال 1319 به اهتمام احمد آرام و بار دوم در سال 1361 به کوشش حسين خديوجم که پيشتر هم در سال 1354 نيمه نخست کتاب را به چاپ رسانده بود. اين مقاله بر آن است تا با بررسي اين دو چاپ، به ويژه تصحيح خديوجم و مقايسه آنها با نسخ کهن کتاب، کاستيها و اشکالات اين دو تصحيح را نشان دهد و ضرورت تصحيح دوباره کيميا را گوشزد کند. در اين راستا افزون بر نسخ اصلي مورد استفاده خديوجم، از نسخه موزه ملک (مورخ 605 ق)، دو دستنويس موزه بريتانيا (مورخ 644 ق. و 672 ق.) و نسخه نويافته اوپسالا (مورخ 614 ق.) بهره برده و نشان دادهايم که معرفي نکردن کامل نسخهها، انتخاب نابه جاي نسخه / نسخ اساس، نامعلوم بودن شيوه تصحيح و انتقادي نبودن آن، افتادگيها، افزودههاي بيپشتوانه و برخي اشتباهات فاحش در تصحيح واژههاي غريب و نادر، مهمترين اشکالات اين دو چاپ ـ به ويژه چاپ خديوجم ـ بوده است. اين اشکالات به حدي است که گاه معني و مفهوم عبارات دگرگون شده و به کلي با آنچه مولف در صدد بيان آن بوده، اختلاف پيدا کرده است.
در این کتاب فارسي - انگليسي / انگليسي - فارسي تذهيب ؛ خط ؛ صحافي ؛ كاغذ ؛ رنگ و مركب واژه نامه ي نسخه شناسي و كتاب پردازي كه حاصل چهار سال دست و پنجه نرم كردن با واژگان اين رشته است از دو بخش انگليسي به فارسي و فارسي به انگليسي تشكيل شده است . منابع مورد استفاده در تدوين واژه نامه در ميان اين دو بخش آمده است . مقدمه ي كتاب ويژگي ها و مسايل مربوط به واژه نامه و روش تدوين آن را در بر دارد و راهنماي استفاده از واژه نامه شيوه ي بهره گيري از آن و نشانه هاي به كار گرفته در آن را شرح مي دهد . كتاب پردازي صناعتي است كه طي آن كتابي آماده ي استفاده و عرضه به خواننده مي شود . دراين حرفه كارهايي انجام مي گيرد از قبيل رنگ سازي ، صحافي ، خوش نويسي و تذهيب . مجموعه اين اعمال به دست هنرمندان چيره دست متني را در قالبي دلپسند و زيبا در دسترس علاقه مندان مي گذارد .
زاد آخرت يکي از آثار فارسي ابوحامد محمّد غزالي و ترجمه ي کتاب ديگري از او به نام بداية الهدايه است که فصولي درباره ي برخي از مباحث کلامي بدان افزوده شده است. اين کتاب که گزيده اي از قسمت هاي مختلف کيمياي سعادت است، در سال هاي 1268ق. و 1276ق. در هند به شيوه ي چاپ سنگي به طبع رسيده است. در سال 1352ش. مراد اورنگ زاد آخرت را از روي نسخه اي بي تاريخ به شماره ي 5552 متعلق به کتابخانه ي مجلس شوراي اسلامي به چاپ رساند.
داستان رستم و سهراب که از نظر استحکام و ساختار و جوهر انسانی و هنری با بهترین تارژدی های جهان پهلو می زند یکی از داستانهای فرعی شاهنامه است که هرچند در ظاهر کاملا جانبی و منتزع از جریان کلی کتاب به نظر میآید، با این حال در به کمال رسانیدن چهره واقعی رستم و کاووس و حتی پهلوانان کم اهمیت تری نظیر گودرز و گیو و طوس و زواره، از اهمیت والایی برخوردار است و به این تعبیر می تواند در متن حماسه ملی ایران جای گیرد. هرچند اصل داستان از یک ساختار کلی جهانی و نمونه مکرر داستان پردازی پیروی می کند و همانند آن در ادبیات کهن بسیاری از ملل جهان هست؛ با این حال تازگی، کشش و کمال این داستان "قولی است که جملگی برآنند" و این امر می تواند بیش از هر چیز به آفرینش هنری و دست مایه شاعری فردوسی بازبسته باشد...
سخنان مرد اخلاص و عمل و علم، امام علی (ع) از همان قرنهای اولیه تاریخ اسلام همواره پشتوانه فکری نویسندگان و شاعران بوده است و گذشته از بهره هایی که محققان و مولفان نامبردار ما از این سرچشمه غنی و گنجینه گران مقدار برده اند آثار درخشان و عظیمی از جمع و تالیف و شرح و ترجمه این سخنان پدید آمده است. بخش کوچکی از این آثار کتب و رسایلی است که صاحبان ذوق و شاعران فارسی زبان با به نظم درآوردن مضمون سخنان آن امام همام ساخته و پرداخته اند. رساله حاضر را نیز باید از زمره این سلسله محسوب داشت. نویسنده در جستجویی که در پیرامون سخنان علی (ع) در متون فارسی داشت در گیرودار کار "مطلوب کل طالب من کلام علی بن ابی طالب" رشیدوطواط و جستن دستنوشته های موجود آن، به نسخه ای از این رساله رسید و آن را مطلوب خود و رساله ای دلنشین یافت و از این رو در صدد تصحیح آن برآمد ...