يکي از حکايات دويست و شصت گانه مثنوي، قصه کوتاه و فاقد عنوان و ماخذ است که در دفتر سوم و ذيل استان قوم سبا آمده و هيچ يک از شارحان و مفسران ـ جز در حد اشاره بدان نپرداختهاند. نگاه و تبيين اين مفسران نيز در حد تاويل سمبلها و تفسير واژگاني گزارهها بوده که البته خود مولانا در ادامه داستان بدان پرداخته است. به نظر نگارنده، هيچ يک از محققان و مفسران، حکايت را بدون توجه به تاويل خود مولانا و به صورت ساختاري و به عنوان يک داستان مستقل بررسي و تحليل نکردهاند که در اين جستار سعي ميشود با لحاظ اين نکته، خوانش ديگري از داستان ارایه شود. نگارنده بر اين باور است که تمام اجزاي داستان بايد به صورت يک کل در يک بافت و زنجيره معنايي در پيوند با داستانهاي قبل تفسير و تبيين شود. بر اين اساس ضمن تحليل ساختاري داستان و بررسي عناصر آن، قرائت ديگري با توجه به مسائل و مشکلات انسان معاصر از آن ارايه شده که در هيچ يک از منابع متقدم بدان توجه نشده است. قصه تمثيلي ياد شده از نظر نوع پردازش و کيفيت تصويرگري، ساخته و پرداخته ذهن و تخيل مولوي است که با توجه به جريان سيال ذهني شاعر و با بهرهگيري از اسطورههاي ديني ـ چون داستان يوسف و روياي عزيز مصر، داستان ابراهيم و چهار مرغ ـ و با کمک تصاوير روياگون و سوررئال پديد آمده است. اين داستان به نسبت کوتاه، حاوي نکات و پيامهاي عميق جهاني براي انسان رها و تنها در عصر جديد است که مولانا ضمن توصيف برجستهترين آفات و بيماريهاي بالقوه بشري به تبيين، تحليل و سرانجام، ارايه راهکارهاي رهايي انسان از اين آفات اهتمام ورزيده است.
ترانههای عامیانه برای عامه فرهنگدوست، دوستداشتنی و زیبا و دلرباست؛ به همان دلربایی شعرهای آسمانی حافظ و سعدی و مولانا و به همان زیبایی آثار سهراب و فروغ و اخوان. اگر خوب نگریسته شود، این ترانهها، زبان دیرین دل و ادراک مردمان است. در این کتاب ابتدا کلیاتی درباره ترانههای کهن گفته شده و سپس در بخش دوم ویژگیهای ساختاری ترانههای جام از قبیل لهجه، قافیه، تکرار، آرایههای شعری و .... بررسی گردیده است. بخش سوم کتاب اختصاص به بررسی درونمایههای ترانههای جام دارد؛ از قبیل تحمیدیهها، دغدغهها، دلدادگی، اوصاف محبوب و ... .
داستان از قالبهای کهن ادبیات است که در میان ملّتها تاریخچهای دیرینه دارد. هند نیز در میان ملل مشرق زمین سرزمین پر راز و رمزی است که شاهکارهای متعدّد داستانی آن از جمله «مهابهاراتا و رامایانا» دارای اهمیّت است. «نل و دمن» قسمتی از این اثر داستانی است که به دست فیضی دکنی ملک الشعرای دربار اکبر شاه در قرن دهم (ه) از سانسکریت به فارسی ترجمه شد و سپس توسط این شاعر به نظم فارسی درآمد. در این پژوهش کوشش شده است داستان «نل و دمن» بر اساس عناصر تشکیلدهنده یک داستان نظیر: طرح ، شخصیّت ، زاویه دید و غیره تحلیل ساختاری گردد. نتیجه به دست آمده این است که داستان مورد نظر به شکل ابتدایی و ساده، همه عناصر داستان امروز را دارد اما از پیچیدگی اینگونه داستانها بیبهره است.
«درد و رنج» به عنوان يكي از وجوه برجسته تراژيك زندگي، از مسایلي است كه هر انساني در زندگي خود با آن روبه روست. اين مساله در هنر و ادبيات به طور عام، و به طور خاص در ادبيات معاصر به ويژه شعر زنان به گونهاي منعكس شده كه بررسي و تحليل آن، نيازمند تحقيق وسيع و جامعي است. موضوع اين مقاله، بررسي اشعار دو شاعر برجسته زن معاصر يعني فروغ فرخزاد و سيمين بهبهاني با توجه به ماهيت، مفهوم و مصاديق مختلف درد و رنج و با تاكيد بر مساله وجودشناسي درد و رنج (انواع، علل و نتايج آن) است. نويسندگان در اين پژوهش ضمن اشاره به ماهيت و نتايج درد و رنج به مقايسه جنبههاي وجودشناسي درد و رنج در اشعار اين دو شاعر ميپردازند؛ گفتني است زمينه اصلي بحث، تمرکز بر فلسفه وجودي درد و رنج در حوزههاي انواع درد و رنج، علل درد و رنج و راههاي رهايي از آن است.
يکي از شاعران برجسته معاصر ايران، که خلاقيت و آفرينندگي را با پژوهش و تتبع جمع کرده است و هم محافل ادبي و هم جامعه دانشگاهي، او را در زمان حياتش جدي گرفت، مرحوم قيصر امينپور است. مجموعه آثاري چون «گلها همه آفتابگردانند»، «آينههاي ناگهان» و ... به همراه آخرين دفتر شعري «دستور زبان عشق» گواهي بر ارزش آثار اوست که درباره اهميت اين آثار از زواياي مختلف ميتوان سخن گفت. مولف پس از بررسي مجموعه دفترهاي شعري ايشان، ميتواند به جرات ادعا کند قيصر يکي از بزرگترين شاعران دو سه دهه اخير است که به مقوله انسان و مفاهيم مرتبط با آن از جمله درد و رنج بشري توجه کرده و در زندگي هنري و بلکه زندگي اجتماعي، درگير اين مفهوم و واقعيت بوده است. نگارنده در اين مقاله پس از بررسي ابعاد مختلف اين مساله و ماهيت و مفهوم درد و رنج در نظام حاکم بر انديشه و زبان امينپور، مجموعه اشعار او را در چهار بخش معناشناسي، وجودشناسي، غايتشناسي و شان اخلاقي درد و رنج، طبقهبندي، بررسي تحليل کرده است.