روح يک ملت در ادبيات فولکلوريک آن متجلي است. بخش عمدهاي از فولکلور کردي، داستانها و منظومهها و ادبيات دلکش عاميانه اين سرزمين است که «حلههاي تنيده ز دل و بافته ز جان» و مظاهر زنده ذوق و احساسات و عواطف و آيينه زندگي مردم روزگار گذشته است. اگر اين منظومهها هر چه زودتر گردآوري نشود، ديري نخواهد گذشت که از آنها اثري بر جاي نخواهد ماند. مقاله حاضر در پي تشخيص چنين ضرورتي نوشته شده است. اين مقاله، به سير منظومهسرايي در ادب کردي و فارسي، بيت يا منظومه عاشقانه شفاهي، ساختار داستانهاي عاشقانه، سبک شعر در عاشقانهها، تفاوت بيتها با حکايتها، عشق در عاشقانهها، تقسيمبندي بيتها، بيتخوانان يا نقالان غنايي و چند نمونه بيت در مورد عشق ميپردازد. روش انجام اين تحقيق از نوع توصيفي و کتابخانهاي است. به گونهاي که با مراجعه به منابع محدود کتابخانهاي و اينترنتي سعي شده است که مجموعه کاملي از داستانهاي عاشقانه کردي جمعآوري گردد. عاشقانههاي کردي غالبا مکتوب نشده است و حافظه ضعيف بيت خواناني که در قيد حيات هستند، پژوهندگان را نه به اصل بيتها که تنها به بيتهاي تاريخي رهنمون ميسازد.
این کتاب اولین دستور زبان کردی سنندجی است که توسط دکتر محمدتقی ابراهیم پور نگاشته شده است.
تحقیق حاضر حاوی مطالبی است درباره ادب و زبان کردی باستان در سنجش با دیگر زبانهای آریایی و هند و اروپایی .در دیباچه به مباحثی در باب نوشتههای پیش از اسلام از جمله نوشتههای "مانوی"، "زردشتی" و "پهلوی" و سیر تحول آنان اشاره شده است ."پیدایش نویسه و نگارش در ایران"، "زبان کردی باستان و زبان کردی نوین" از دیگر مطالب این کتاب است .در این پژوهش به گویشهای مختلف زبان کردی و نحوه پیدایش آنان از جمله :"گورانی"، "پراچی" و "کرمانجی میانه" نیز اشارتی رفته است .در صفحات بعدی کتاب چند واژه کهن "سوریانی ایرانی"، همراه با همانندی این واژگان در گویش تازی و پارسی، ضمیمه شده است .
مفاتیح الاعجازفی" شرح گلشن راز یکی از جامعترین وکاملترین شرحهای مثنوی گلشن راز است که در سال ۸۷۷ هجری قمری توسط شمس الدین محمدبن یحیی لاهیجی از عرفا و مشایخ سلسله نوربخشیه نوشته شدهاست. مزیت این شرح به شرحهای مختلف دیگر، ذکر یکایک ابیات گلشن راز و تفسیر همه آنهاست، همچنین نویسنده توضیحات و شرح مفصلی در مبانی و اصول علمی و عملی عرفان و تصوف ارائه میکند. این کتاب از کتب مرجع در عرفان اسلامی است.
یکی از مهمترین آثار شبستری مثنوی گلشن راز است. این مثنوی در بحر هزج مسدس مقصور یا محذوف شامل بیش از هزار بیت است که در پاسخ سوالات منظوم امیرحسینی هروی سروده شده است. به دلیل اهمیت گلشن راز، تاکنون شروح مختلفی بر آن نگاشته شده است که آقای گلچین معانی حدود پنجاه شرح و حاشیه را معرفی نموده است که یکی از آنها شرح الهی اردبیلی است و مرکز نشر دانشگاهی در سال 1376 آنرا منتشر کرده است