کتابخانه مجازی ادبیات

«تذکرة الاولیاء» یکی از آثار برجسته ادبیات فارسی است که نویسنده، شاعر و عارف سده‌های ششم و هفتم فریدالدین ابوحامد عطار نیشابوری به گنجینه پرگوهر و ارزشمند ادبیات ایران افزوده است. عطار با بهره‌گیری از میراث برجای‌مانده از اسلاف خویش به خلق منظومه‌های متعدد و نیز کتاب کم‌مانند «تذکرة الاولیاء» پرداخت و این زبان نمادین را بیش از پیش رشد و توسعه داد. این تصحیح از روی نسخه افست چاپ لیدن حروفچینی و چاپ شده است. این نسخه نخست در سال 1905 به کوشش رنولد الن نیکلسون ـ محقق بریتانیایی در زمینه عرفان و تصوف و مدرس زبان فارسی در دانشگاه کمبریج ـ به چاپ رسید.

برای راحتی خواندن آثار عطار نیشابوری و از جمله «تذکرة الاولیا» این کتاب به نگارش درآمده است. گرچه اصل بر این است که عبارات مغلق، پیچیده و دور از ذهن کتاب که از مغز متفکر عطار تراویده و در زمان وی برای خواص به رشته تحریر درآمده، به صورت نثر روان امروزی برگردانده شود تا همگان بتوانند بخوانند و بفهمند و بهره گیرند؛ اما عبارات اول شرح حال این بزرگان که خطبه کلام است، عیناً به همان صورت که درج گردیده، آورده شده تا نهایت لطف و ظرافت کلام در نظر گرفته شود؛ نیز اندرز و نصیحت‌‌هایی که از دهان مردان خدا بیرون آمده است، به دلیل زیبایی کلام و لطافت بیان به همان صورتی که نقل شده، عیناً آورده شده تا اثراتش بر ذهن خواننده بیشتر باشد.

شعر بیدل، به عنوان یکی از میراث‌های فرهنگی و ادبی بسیار گنجینه‌ای از ادب و فرهنگ فارسی است که چنانکه تاریخ طولانی و بیش از هزار ساله‌ای دارد، در طول زمان توسط شاعران و نویسندگان هر دوره با تلاش‌های خود، به شکل‌ها و سبک‌های مختلفی شکل گرفته است و به پیشرفت‌های فنی، عمیق‌تر شدن محتوا و تنوع ادبی دست یافته است. شعر بیدل به اندازه زیادی در عرصه‌های زبان، شعر، ادب، اندیشه و عرفان گرانبار و پر محتوا شده است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شعر بیدل، توجه به ارث و سنت شعری است که همواره شاعران گذشته مثل گوهرهای گرانبها برای نوآوران آینده مد نظر بوده‌اند. در این نوع شعر، اصول سنتی مورد توجه قرار گرفته و خلاقیت و آفرینش همواره در مرزهای سنت اتفاق می‌افتد و افزودن و آراستن به سنت‌ها به جای شکستن آن‌ها مورد تاکید است. یکی دیگر از ویژگی‌های شعر بیدل، بار ادبی و معنایی کلمات و تداعی معانی موتیوها به حد کمال است. این نوع شعر نه‌تنها از مفاهیم و معانی قدیمی استفاده می‌کند، بلکه موارد جدیدی نیز به آن افزوده می‌شود و زبان آن نیز به شیوه‌ای اجمالی و ایجازی است. برای درک صحیح شعر بیدل، خواننده باید به اندازه کافی با سنت شعر فارسی آشنا و از اصول اساسی عرفانی اسلامی آگاه باشد. در این حالت، فهم درستی از شعر او به دست می‌آید.

آثار و نوشته‌های عارف بزرگ جهان اسلام حضرت مولانا، یکی از مصادیق بارز رمزوارگی زبان عرفانی است که به آت حیات جاودانه نیز بخشیده است. این کتاب کوشش پیگیری است برای نزدیک شدن به فضای ذهنی مولوی و به‌دست‌دادن تأویل‌هایی از رمزهای دیوان او به گونه‌ای که با جهان‌بینی و نگرش خاص عارفانه ـ عاشقانه او همسویی داشته باشد یا دست‌کم مغایرتی نداشته باشد. متن کتاب مشتمل بر مقدمه‌ای در باب موضوع زبان و بیان در عرفان و ادبیات عرفانی است و فرهنگ‌واره‌ای از رمزهای کلیات شمس تبریزی بر اساس متن مصحح استاد فروزانفر.