کتابخانه مجازی ادبیات

سید محمود نشاط در مورد موضوع کتاب می گوید: ادات تشبیه در زبان فارسی که اصل آن مربوط به علم بیان و بدیع و شرح آن مرتبط با دستور زبان فارسی است انتخاب نمود و اگرچه ناگریز به ذکر برخی از اشارات و اصطلاحات بیانی گردیده است اما مقصود حقیر جمع آوری و بحث در اقسام ادات تشبیه از لحاظ دستور زبان فارسی است. نکاتی که همچنان در این مقدمه یادآور می گردد: یکی اینکه سعی نمود بامکرر کردن مثال بر طول ملال نیفزاید و در هر مورد به ذکر یک تا پنج شاهد قناعت ورزید و در صورت لزوم امثله و شواهد دیگر را با تعیین صفحه و سطر کتاب ماخذ به حاشیه موکول ساخت. اشعار را غالبا از منوچهری دامغانی چاپ دبیرسیاقی که فی الواقع استاد تشبیه نیز می باشد و تشبیهات وی در نهایت متانت و استواری است برگزید تا مراجعه به شواهد و نظائر موضوع سهل باشد و نیز مثال نثر را به مناسبت وضوح و به منظور اختصار حذف نمود. ادات تشبیه و قیود و پسوندها و غیره را برای سهولت کار مراجعان به طریق الفبائی منظم ساخت و توضیحات و مطالب را با شماره های مستقل مجزا نمود و صفحات و سطور مراجع و ماخذ را ذیل مطالب بیان داشت. از توضیح واضحات و تکرارهای زائد چشم بپوشید و با عبارتی سهل و ساده نگاشت تا درخور استفاده همگان باشد.

یکی از فرهنگ‌های معروف زبان فارسی که در دوره دوم فرهنگ‌نویسی در هند نوشته شده، «بهار عجم» تألیف لاله‌تیک چندبهار است. تذکره‌نویسان درباره زندگی او سخن چندانی نگفته‌اند. این کتاب از جمله فرهنگ‌های شعری است که حدود ده هزار از مفردات، مرکبات و عبارات و امثله فارسی را دربر دارد و اغلب آنها را بر اساس شواهد شعری معنی نموده است و بین آنها بعضی کلمات عربی و هندی که فارسیان در آن تصرف نموده و به صورت فارسی آورده‌اند، نیز دیده می‌شود. از ویژگی‌های این فرهنگ یکی از آن است که بسیاری از ترکیبات فارسی را به عنوان یک مدخل مستقل و غالباً با ذکر شواهد شعری و با استفاده از حدود 200 دیوان شعر و کتاب نثر شرح داده است.

ابن هاني همچون بسياري از شاعران بزرگ ضمن ضمن حفظ اشعار و اخبار عرب، از ايات قران كريم تاثير پذيرفته و در اشعار خود بدان‌ها، استناد نموده و حقانيت اهل البيت (ع) و مظلوميت انان را ياد آورد شده است. گفتني است او شاعري بود درباري و مداح خليفه‌هايي چون المعزالدين الله و بسان ديگر شاعران، مديحه بيشترين قسمت ديوان او را به خود اختصاص داده است. او از زاويه‌اي به مديحه نگريسته است كه شايد ديدگاه شاعران ديگر به مديحه بدين گونه نباشد. او با توصيف جنگل‌ها و مدح ممدوحان خود، در حقيقت، مناقب و فضايل اهل البيت (ع) را به گونه‌اي شيوا، زيبا و دلنشين با ابياتي پر مغز و گوش‌نواز و به دور از ابهام و تعقيد براي مخاطبان خود در هر عصر و زمان به تصوير كشيده است. در اين مقاله سعي شده است ضمن بيان شمه‌اي از زندگينامه شاعر، ديدگاه اديبان در مورد وي، اغراض شعري او، ايات به كار رفته در اشعار او و اعتقاد قلبيش به اهل البيت (ع) به تصوير كشيده شود.