اين مقاله به تحليل واژه جان، يكي از رمزهاي بزرگ غزليات شمس، اثرجاودانه مولانا جلال الدين محمد بلخي ميپردازد. در اين تحليل با استفاده از كاربردهاي گوناگون جان، معاني مختلف آن دريافت، و سير استعلاعي اين مفهوم آشكار ميشود. دريافت معاني واژه جان در سه مرحله انجام مي شود: مرحله اول: دريافت مفهوم قاموسي جان از طريق رابطههاي ترادف، تضاد و با همايي متداعي (مراعات نظير)، مرحله دوم دريافت مفهوم جان از طريق صفتهاي آن و مرحله سوم: دريافت مفهوم جان از طريق صورخيال (تشبيه، استعاره و نماد). نگارندگان از اين طريق، واژه جان را در كل ديوان كبير بررسي، و تلاش كردهاند تا مفاهيم نهفته در وراي اين واژه را تصوير و تبيين كنند و نشان دهند كه جان چگونه از مرحله كاربرد قاموسي فراتر ميرود و سرانجام به مرحله نمادين ميرسد و در هر مرحله، چه مفهوم و رگههاي معنايي را دربردارد.
مفاتیح الاعجازفی" شرح گلشن راز یکی از جامعترین وکاملترین شرحهای مثنوی گلشن راز است که در سال ۸۷۷ هجری قمری توسط شمس الدین محمدبن یحیی لاهیجی از عرفا و مشایخ سلسله نوربخشیه نوشته شدهاست. مزیت این شرح به شرحهای مختلف دیگر، ذکر یکایک ابیات گلشن راز و تفسیر همه آنهاست، همچنین نویسنده توضیحات و شرح مفصلی در مبانی و اصول علمی و عملی عرفان و تصوف ارائه میکند. این کتاب از کتب مرجع در عرفان اسلامی است.
یکی از مهمترین آثار شبستری مثنوی گلشن راز است. این مثنوی در بحر هزج مسدس مقصور یا محذوف شامل بیش از هزار بیت است که در پاسخ سوالات منظوم امیرحسینی هروی سروده شده است. به دلیل اهمیت گلشن راز، تاکنون شروح مختلفی بر آن نگاشته شده است که آقای گلچین معانی حدود پنجاه شرح و حاشیه را معرفی نموده است که یکی از آنها شرح الهی اردبیلی است و مرکز نشر دانشگاهی در سال 1376 آنرا منتشر کرده است