کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب اساطیر یونان اثری است از ف. ژیران به ترجمه دکتر ابوالقاسم اسماعیل پور و چاپ انتشارات مکتوب. کتاب حاضر به معرفی اسطوره های یونانی که موجوداتی فرازمینی با ویژگی های شگفت آور بودند می پردازد و تحلیلی از تاثیراتی که این اسطوره ها بر فرهنگ بشری و ادب و هنر یونان و جهان برجای گذاشته اند ارائه می دهد. “اساطیر یونان” مطالبی درباره چگونگی پیدایش ایزدان و اطلاعاتی پیرامون ایزدان زمین، ایزدان قهرمان و اسطوره هایی چون آتنا، هرا، آپولن، هرمس، آرس، آفرودیت، پوزئیدون، ایزدبانوی جهان زیرین و… در اختیار می گذارد و داستان ها و افسانه هایی را که پیرامون آن ها وجود دارد ارائه می دهد.

رامایانا، صحیفه مقدس هندوان شمرده می‌شود. همان‌طور که در خانه هر ایرانی، یک مجلد از دیوان حافظ وجود دارد، خانه هیچ هندو مسلکی نیست که نتوان کتاب رامایانا، یا نقش و نگاری از این اسطوره را در آن مشاهده کرد. این کتاب برای هندوها، هم به منزله اثری آسمانی و مقدس محسوب شده و هم اثری ادبی و عاشقانه و در عین حال اخلاقی، که بیانگر تاریخ و تمدن هند باستان است و دربردارنده شکوه حماسه‌های این دیار در هزاران سال پیش. ترجمه منظوم فارسی ملا مسیح پانی‌پتی از این شاهکار، خود شاهکار دیگری بوده که شایسته معرفی به جامعه ادبی جهان، بویژه فارسی زبانان است. رامایانا، داستانِ عشق رام و سیتا در ادبیات هند همان قدر ارج و شهرت دارد که لیلی و مجنون در ادب عرب و فرهاد و شیرین در ادب پارسی. حتی اگر بیشتر دقیق شویم، در می‌یابیم که اشتهار و ارزشِ این قصه، بسی بیشتر از همتایان ایرانی و عربی خویش است.

با توجه به اينکه ارتباط خاطرات در لايه‌هاي پيش گفتاري ذهن با تداعي برقرار مي‌شود، يکي از شيوه‌هايي که در نمايش ذهنيات شخصيت‌ها مورد استفاده نويسندگان قرار مي‌گيرد، استفاده از تداعي است تا به وسيله آن بتوانند بين جهان عيني و جهان ذهني شخصيت‌ها ارتباط برقرار، و سيلان مداوم ذهن از خاطره و ذهنيتي به خاطره و ذهنيتي ديگر و از تصويري به تصوير ديگر را ترسيم و توجيه کنند. مساله اساسي اين مقاله بررسي تداعي و ويژگي‌هاي آن در لايه‌هاي پيش گفتاري ذهن و کيفيت آن در داستان‌هاي جريان سيال ذهن و تطابق آن با ساز و کارهاي ذهن است. به اين منظور ابتدا تداعي و قوانين حاکم بر آن بيان، و اهميت تداعي در روايت اين گونه رمان‌ها و تفاوت آن با «بازيابي» تبيين شده است. در ادامه، نحوه ارايه ذهنيات در شيوه‌هاي مختلف روايت با ذکر نمونه‌هايي از اين رمان‌ها مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج اين بررسي در رمان‌هاي موفق جريان سيال ذهن نشان مي‌دهد که در ميان شيوه‌هاي مختلف روايت، شيوه تک‌گويي دروني بيش از ساير شيوه‌ها تداعي‌ها را در خود شکل مي‌دهد و با تداعي‌هاي فراوان گسترش مي‌يابد. علاوه بر اين، استفاده از بازيابي خاطرات و ذهنيات در تک‌گويي دروني به دليل تناقض با ماهيت لايه‌هاي پيش گفتاري ذهن، ضعف شيوه به شمار مي‌‌رود.

تاق بستان نام محلی است در شمال شرق کرمانشاه که به دلیل نقش‌برجسته‌های ارزشمند باقیمانده از عصر ساسانی شهرتی جهانی پیدا کرده است. در این محل دو تاق وجود دارد که در مجموع، در آنها و دیواره کنارشان شش نقش برجسته حک شده است. در تاق بزرگ‌تر چهار نقش وجود دارد که پادشاه ساسانی را در موقعیت‌های مختلف نشان می‌دهد. اغلب متون تاریخی،‌ جغرافیایی و سفرنامه‌ای کهن، این نقوش را متعلق به خسرو پرویز، همسرش، شیرین و اسب مشهورش، شبدیز دانسته‌اند و باستان‌شناسان معاصر هم علی‌رغم تحقیقات گسترده‌ای که در مورد این نقوش به عمل آورده‌اند، به دیدگاه واحد و مشترکی دست نیافته و آنها را به پادشاهان مختلفی چون خسرو پرویز، اردشیر سوم و پیروز اول نسبت داده‌اند. اما اغلب آنها موضوع نقش اصلی موجود در دیواره انتهای تاق بزرگ را مراسم تاجگذاری پادشاه یا تاج ستانی و گرفتن حلقه قدرت از اهورامزدا ذکر کرده‌اند. ما در این مقاله تلاش می‌کنیم تا بر اساس روایات موجود در متون مختلف در باب دوران پادشاهی پیروز اول، روشن کنیم که اولا این روایات، دیدگاه ناظر بر انتساب نقوش به پیروز اول را تأیید می‌کنند، و ثانیا برخلاف نظراتی که تاکنون ارایه شده است، این نقوش ارتباطی به مراسم تاجگذاری شاه یا تاج‌ستانی و گرفتن حلقه قدرت از اهورامزدا ندارند بلکه به مناسبت جشن آبریزگان و برای نشان دادن پیوند محکم پیروز با اهورامزدا و آناهیتا پدید آمده‌اند.