دستور الافاضل فی لغات الفضایل که به نام دستور الافاضل شهرت دارد، یکی از کهنترین فرهنگهای فارسی است که در هندوستان در دوره محمد بن تغلشاه (725 ـ 752) در سال 743 هجری به اتمام رسیده است. نویسنده کتاب به نام حاجب خیرات و رفیع معروف است. به ظاهر در فقره حاجب خیرات اضافت ابنی است و از این میتوان حدس زد که نام پدرش خیرات بود. او از دهلی بود و بنا بر بعضی حوادث روزگار این شهر را ترک نمود. حاجب خیرات از کتب نظم و نثر از گویندگان و نویسندگان زیر استفاده نموده است: ظهیر فاریابی، مجیرالدین بیلقانی، جمالالدین اصفهانی، کمالالدین اصفهانی، نظامی گنجوی، فردوسی، فخرالدین مبارکشاه، شرفالدین شفروه، سعدی، همام تبریزی، سیف اعرج، عنصری، ناصرخسرو، امام ناصری و خاقانی. دستور الافاضل ترتیب الفبایی دارد؛ هر حرف باب قرار داده شده و ذیل هر حرف واژههایی که حرف اول آنها بر طبق باب باشد به ترتیب تهجی آمده است. این کتاب به لحاظ قدمت، چهارمین و قدیمیترین لغتهای مکشوف است. یکی از ویژگیهای این فرهنگ این است که به واسطه این کتاب بعضی از مسائل تصحیف در لغات فارسی روشن میشود.
گرچه گویش سبزواری یکی از لهجههای فارسی دری است و سالیان دراز شلاق زبانهای ناهماهنگی چون زبان ترکی، مغولی، عربی و ... را بر شانه خود تحمل کرده و امروزه در قسمت نسبتا وسیعی از خاک ایران تکلم میشود، هرگز نمیتوان آن را از لهجههای دیگر زبان فارسی برتر دانست. وقتی از گویش سبزواری سخن گفته میشود و اختصاصات دستوری یا واژههای آن بررسی میشود، نباید این تصور پیش آید که با یک گویش صددرصد ثابت سروکار داریم و بین افراد مختلفی که با آن گویش تکلم میکنند، وحدت کلمه و لفظ برقرار است. در این کتاب لغات و اصطلاحات گویش سبزواری با شواهدی از اشعار محلی این شهرستان گردآوری شده است.
زرقان شهری باستانی در میانه راه شیراز به تخت جمشید در دامنه کوه زرقان است. زرقان قدیم شامل محلههای بزرگ جولاهگان، میان و لرها و محلههای کوچکتر آخوندها، جهودها و حیدر بود. مجموعه این محلههای درهمفشرده، پشت به کوه داده و دامن تا ابتدای دشت گسترده بود. برجوبارو و دروازههای کوچک و بزرگ شهر را در میان گرفته بود و از گسترش آن پیشگیری میکرد. در این کتاب مجموعه دوهزار مثال، اصطلاح، کنایه، تشبیه و پند و اندرز در لهجه فارسی مردم زرقان فارس گردآوری شده است.