کتابخانه مجازی ادبیات

راویان و ناقدان ادب عربی در اینکه قصیده «بانت سعاد» از زیباترین و مشهورترین قصاید عربی است، اجماع و اتفاق دارند و اعتقاد به اینکه در زبان عربی هیچ قصیده‌ای به این درجه از اعتبار و اعتنا و اشتهار نرسیده، از مسلمات می‌شمارند. اوج اشتهار و مزیت این قصیده عربی که مورد اقبال و اهتمام بسیاری از لغویان و نحویان مستشرقان بوده و در شرح و ترجمه آن به زبان‌های مختلف و در تضمین و تخمیس و تشطیر آن عنایت خاص و سعی بلیغ به کار بسته‌اند، مورخان آن را جزء سیرت رسول‌الله آورده‌اند. در این کتاب این قصیده به انضمام قصایدی چند از ابوالعلاء معری و متنبی با شرح لغات و مفردات و ترکیب و ترجمه ابیات آورده شده است.

این اثر علل و منابع پیدایش تصوف و عرفان را مـی نمایاند و دگرگونی ها و تحولاتی را که در شرایط گوناگون بر این جریان و نحله فکری عارض گردیده، مورد مطالعه قرار می دهد؛ لذا در پیشگفتار کتاب، هدف نگارنده از پرداختن به موضوع،«درک حقایق تاریخی و کشف چهره واقعی و حقیقت تصوف از نـظر تـاریخی»-و نه بررسی و تحلیل محتوایی-عنوان شده و نگارنده کوشیده است که در پرداختن به این نحله خود را از قید نفوذ و تاثیر کتب مخالف یا طرفدار تصوف برکنار دارد. «پژوهشی در پیدایش و تحولات تصوف و عرفان»در 7 بـخش بـه شرح زیر ارائه شده است: پیدایش ریشه های اولیه تصوف، پیدایش تصوف در اسلام، سیر تصوف و تطورات آن در قرون اولیه اسلامی، علل پیدایش تصوف در اسلام، تحولات و ادوار تصوف و عرفان پس از قرن سوم و چـهارم هـجری، عرفان متعهد و عرفان ربانی، سلسله های معروف صوفیه.

در این مقاله پس از شرح حال مختصر بحتری، شاعر قصیده، تمام ابیات قصیده، ذکر و لغات هر بیت به فارسی ترجمه شده است. در پایان، نکات صرفی، نحوی و بلاغی به طور مشروح آمده است. ابیات به گونه‌ای شرح شده است که برای خواننده اطلاعات ذیل حاصل‌ می‌شود: 1. علت مهاجرت بحتری از شام به عراق. 2. مقایسه بین سرزمین ایران و شبه جزیره عربستان از نظر آب و هوا و همت مردم آن، در آباد کردن سرزمینشان. 3. شرح اجزاء مختلف کاخ و توصیف نحوه‌ معماری و هنرهای تزیینی که در آن به کار رفته‌ است. 4. چگونگی ملاقات خسرو پرویز با هیأت‌های نمایندگی که از نقاط مختلف به آنجا می‌آمده‌اند. 5. بیات 6. بیان عزت و شوکت ساسانیان و چگونگی ذلیل‌شدن آنها. 7. جنگل‌های ایرانیان در زمان ساسانیان و موارد بسیار دیگر که در مقاله به آن اشاره شده است.

اگر شعر و شاعری در خدمت خیر و صلاح جامعه باشد، و آن را به سوی اخلاق فاضله و ایمان به خدا سوق دهد؛ بدون تردید مورد تأیید اسلام است، که قرآن، پیامبر گرامی اسلام(ص) و اهل بیت(ع) هم از چنین شعری حمایت می‌کنند. از صدر اسلام تا حال با تمسک به سنت پیامبر اکرم(ص)، از شعر به عنوان سلاحی کارآمد و معنوی در دفاع از دین و مبانی آن، و نیز مقابله با تهاجم دشمن استفاده شده است. در این خصوص بهار و احمد صافی از نمونه‌های بارزی هستند که د ر لابه‌لای اشعارشان باورهای دینی و آموزه‌های اعتقادی، نمودی روشن دارد. تلاش این مقاله بر آن است که ظهور و بروز اندیشه‌های دینی، در اشعار این دو شاعر معاصر را با روش تحلیل محتوا بررسی نماید.