کتابخانه مجازی ادبیات

جشن نوروز به عنوان آغاز سال تا این اواخر تنها نشانه‌ای بود که از بقایای حساب زمان با سال و ماه‌شماری ایران قدیم در ایران مانده بود آن هم فقط در لفظ نوروز (نه در موقع آن از سال و نه در سایر خصایص قدیم سال ایرانی)‌چه تاریخ از مبدأ هجرت پیامبر و سال قمری عربی و ماه‌های عربی حساب می‌شد و نوروز هم در اولین روز بهار و اعتدال ربیعی بر حسب آنچه ملکشاه سلجوقی (از سلاطین ترک)‌مقرر داشته گرفته می‌شد. این کتاب درباره گاه‌شماری در ایران قدیم در فصول سال سیار و سال ثابت، تکامل و تحولات تدریجی گاه‌شماری ایرانی و آثار آن،‌ تأثیر تمدن‌های مجاور در گاه‌شماری ایران،‌ سنجش مقدمات و استخراج،‌ اجمالی از گاه‌شماری ایرانی در دوره اسلامی خاتمه در اعیاد ایرانی، و ذیلی بر کتاب به نگارش درآمده است. همچنین در تبصره‌ای بر کتاب درباره علم نجوم و احکام نجوم در ایران قدیم سخن گفته شده است.

کتاب نخبة الدهر فی عجائب البرّ و البحر، تالیفی از محمد بن ‌ابی ‌طالب دمشقی و در رابطه با جغرافیا ، کانی ‌شناسی، شرح سرزمین ‌ها، اقالیم هفتگانه و آگاهی ‌های کیهانی است که دراوایل سده هشتم هجری و در 9 باب تحریر شده است. دمشقی در این اثر تلاش كرده تا مجموعه اطلاعات جغرافیایی آن روز جهان را به دست دهد. وی علاوه بر توصیف بلاد اسلامی، سرزمین‌ های دیگری را كه در خارج از جهان اسلام قرار داشته اند توصیف كرده است و به صورتی كامل و جامع از جغرافیای ریاضی سخن گفته است. او تنها جغرافیدانی است كه در توصیف روم و شهرها و عجایب آن اطلاعات ارزشمندی ارائه می ‌دهد. دقت و موشكافی او در توصیف آثار وعجایب جهان در خور ستایش است. اصل كتاب به زبان عربی و در هفت مجلد نگارش شده بود که تنها قسمت هفتم آن بر جای مانده است. کتاب حاضر با ترجمه ای از سید حمید طبیبیان در سال 1357 و توسط بنیاد فرهنگستان های ایران به چاپ رسیده است.

این کتاب به چگونگی شناخت سنگ‌های گرانبها و دانشی که دانشمندان قدیم ایران از آنها داشته‌اند می‌پردازد. همچنین به شرح کانی‌ها، کانه‌ها و موادمعدنی دیگر و همچنین بعضی اسفنج‌ها، صدف‌ها و سنگواره‌ها که قدما آنها را نیز در گروه سنگ‌ها طبقه‌بندی کرده‌اند، می پردازد. این کتاب شامل 11 بخش است : 1. کانی‌شناسی و سیر پیشرفت آن در ایران/ چگونگی پیشرفت علم کانی شناسی 2. کلیات کانی‌شناسی/ اعتقاد به سنگ های قدیمی/ کانی‌ها در اشعار 3. کانی‌ها 4. فلزات 5. کانه‌ها- شبه فلزات 6. ئیدروکربورها 7. املاح 8. سیلیکات‌ها 9. مرجان‌ها- اسفنج‌ها- سنگواره‌ها و... 10. سنگ‌های ساختمانی 11. سنگ‌های افسانه‌ای.

نویسنده در این کتاب تهران را در طول تاریخ و در چهار بخش بررسی کرده است. بخش نخست مشتمل بر شش فصل بوده و در هر فصل مباحثی آورده شده که به شناخت خواننده از گذشته و پیشینه تهران یاری می‌رساند. در بخش دوم به شرح مشخصات جغرافیایی، جمعیت، محصولات و سایر خصوصیات یکصدویک روستایی که به کام تهران بزرگ رفته، از نام و نشان آنها تنها در کتاب‌های جغرافیا و تاریخ تصویر کم‌رنگی باقی مانده، پرداخته شده است. بخش سوم عمده‌ترین مطالب به مباحث سه‌گانه «آب، نان و امنیت شهری» تهران اختصاص یافته است. در بخش پایانی نویسنده کوشیده ضمن شناساندن مشکلات عمومی، طریقه رویارویی و برون‌رفت از تنگناها را نیز بنمایاند و راه‌هایی که متضمن سلامت شهروند تهرانی در زندگی‌اش باشد را نشان دهد.