کتابخانه مجازی ادبیات

بين روساخت نحوي يک اثر يا قطعه زباني با انديشه و طرح ذهني صاحب آن رابطه‌اي تنگاتنگ وجود دارد. ساخت نحوي يک اثر بي‌تاثير ازساخت معنايي آن نيست، به طوري که مي‌توان با دقت و تامل در روساخت تا حدودي به انديشه و نيت آفريننده آن روساخت پي برد. هر طرح ذهني و ساخت معنايي نمي‌تواند در هر قالب و توالي نحوي ظاهر شود و صراحت و رسانگي لازم را داشته باشد و اين حکايت از نظام‌مندي دستگاه زبان دارد. حتي يک دستگاه بسيار جزيي از دستگاه دستوري زبان به نام «مطابقه»(concord) نيز از اين حقيقت مستثنا نيست. به همين دليل است که دستگاه مطابقه موجود در آثار زباني تحت يک الگو و طرح واحد و ثابت تعريف نمي‌شود و هر اثر يا قطعه زباني مي‌تواند دستگاه مطابقه مخصوص به خود داشته باشد. لذا براي زباني مثل زبان فارسي نمي‌توان يک طرح يا الگوي واحد از دستگاه مطابقه ارايه داد. در اين مقاله نويسنده با بررسي دستگاه مطابقه کتاب «فرار از مدرسه» استاد زرين کوب و مقايسه آن با طرح موجود از دستگاه مطابقه زبان فارسي به اين نکته مهم پرداخته است.

در زبان روسی به واژه‌ای که به تنهایی و یا به کمک دیگر واژه‌های دیگر بتوانند نقش گزاره را ایفا نماید، شبه‌گزاره می‌گویند. واژه‌های شبه‌گزاره در زبان روسی کلماتی هستند که نهاد واقعی جمله را معمولاً در حالت به‌ای قرار می‌دهند. در این گونه جملات، در صورتیکه فعل همراه با شبه‌گزاره، بکار رفته باشد، تحت تأثیر خاصیت نحوی شبه‌گزاره، فعل جمله به صورت مصدر بیان می‌شود. در زبان روسی شبه‌واژه می‌تواند قید و یا اسم باشد. کاربرد قید در این گونه ساختارها متداول‌تر از اسم است. شبه‌واژه را در زبان روسی بسیاری از زبان شناسان جزء اجزای سخن محسوب می‌کنند. معادل ساختارهایی که دارای شبه‌گزاره می‌باشند، در زبان فارسی معمولاً ساختار مسندالیه، مسند و فعل ربطی است. در زبان فارسی قید به هیچ وجه نمی‌تواند جانشین گزاره شود، به همین علت نقش قید زبان روسی، در صورتی که نقش گزاره را ایفاد کند، با قید زبان فارسی که به هیچ وجه این نقش را ایفا نمی‌کند، متفاوت است. برخی از زبان‌شناسان شبه‌گزاره را بسیار وسیع بررسی می‌نمایند و واژه‌های بسیاری را جزء این گروه محسوب می‌کنند. دربرابر عده‌ای از زبان‌شناسان شبه‌گزاره را بسیار محدود مورد مطالعه قرار می‌دهند و برخی نیز فقط قید را جزء این دسته از واژه‌ها قلمداد می‌کنند.

امير الشعرا، عمعق بخارايي ـ از شاعران پارسي‌گوي اوايل قرن ششم هجري است. مضامين اشعار او به مقتضاي زمان، مدح و گاه هجو، تغزل و وصف طبيعت و توصيفات گوناگون است. ديوان او مشتمل بر قصايد، رباعيات و بعضي قطعات است. قسمت اعظم قصايدش در مدح شمس الملک ـ است؛ اما در عين مداحي، استغناي طبع و علوم روح و فکر را در زير پاي شهوت و حرص لگد کوب نمي‌کند. او در تشبيه مهارت دارد و حدود نيمي از ابياتش حاوي تشبيه است و بنابراين، در بررسي سبک‌شناسانه مي‌توان او را شاعر تشبيه‌گرا ناميد. غالب تشبيهات او از نوع مفرد و محسوس است و پس از آن تشبيه مجمل. اما بسامد زياد تبيهات مشروط، وهمي، خيالي مرکب جمع، تفضيل و محسوس به معقول در ديوان شاعر گواه اين اسک که او با کمل استادي، کلام خود را ظاهرا و باطنا زينت داده است و همين دلايل است که انوري ـ او را استاد سخن ناميده است. از آنجا که عمعق به لحاظ آوردن وجوه شباهت‌هاي تازه در زمره شاعراني است که در تغيير سبک خراساني به عراقي سهيم بوده‌اند، در اين مقاله بر آنيم تا به کمک جدول آماري تشبيهات شاعر، به بررسي ارکان تشبيه، انواع و اغراض آن، اقتران بتشبيه با زيورهاي بلاغي و منابع الهام گرفته در ديوان و روش و سبک بپردازيم.

ترجمه تفسير طبري، فراهم آمده در زمان سامانيان، قديمي‌ترين ترجمه فارسي قرآن و از قديمي‌ترين کتب نثر فارسي است. بررسي ويژگي‌هاي نثر اين کتاب که مطابق با نثر معيار آن روز و دور از حالت روايي و شاعرانه است، مي‌تواند به خوبي بيانگر زبان نثر اوايل دوره فارسي دري باشد. در اين مقاله ما به بررسي شش ويژگي افعال متعدي، پيشوند در فعل، مجهول و انواع آن، صيغه دعايي، لازم يک شخصه و استعمال افعال متروک و مستعمل در اين نثر پرداخته‌ايم. تمايل خاص مترجمين به کاربرد فعل متعدي سببي، وجود انواع فعل مجهول، کاربرد دو پيشوند نادر «فا» و «ور»، شکل‌هاي مختلف فعل دعايي و انواع فعل لازم يک شخصه با توجه به جايگاه و کاربرد ضمير مفعولي، ويژگي‌هاي خاص و منحصر به فرد اين ترجمه کهن از قرآن است.