اين مقاله به زبان فارسي پيشرفتهاي ميپردازد كه با حفظ هويت تاريخي و فرهنگي خود و حركت در مرزهاي فرهنگ، دانش و فنآوري روز جهان، ظرفيت بالايي در ترجمه، انتقال و توليد علم، از خود نشان ميدهد و در انجام وظيفه ملي و جهاني خود، هيچگاه تحت تاثير زبانهاي ديگر قرار نميگيرد. بلكه با سعه صدر و كمالجويي مخصوص به خود، به تعامل صحيح با زبانهاي با شكوه جهان از جمله فرانسه، انگليسي، عربي و ... توجه دارد. ركن و جوهر اصلي اصلي اين مقاله "اصول و قواعد دستوري لغات و اصطلاحات علمي و فني معاصر" در زبان فارسي است و اميدوارم مجموعه مقالات من در اين خصوص، شكل كاملي از اين ايده تحول آفرين را ارايه نموده و دريچه جديدي به زبان علم در زبان فارسي بگشايد.
این کتاب گامی در آشنایی با دستور زبان فارسی است و در آن این مباحث مطرح شده است: واژه، واژهسازی از اسمها، پیوند، بعد شمارشی اسم، شمارهها، بعد شناختگی اسم، ضمیر و صفت پایه، بعد شمارشی و شناختگی خوشه پیوندی، حرف، ریشه و بن و ستاک، وجههای مستقل فعل، جمله، جملهسازی، واژهسازی از بن و ستاک، اسمسازی از اندامهای جمله، وجههای وابسته فعل، جملههای برنشانده، جملههای شکافنده و جملههای وابسته و .... .
دستور زبان فارسی نکات ظریف و دقیق در باب بعضی از واژهها دارد که بعضی از آنها در کتب دستور زبان به میان نیامدهاند یا اگر آمده مطلبی بوده است خلاصه و گذرا که نویسنده بدون موشکافی و روشن نمودن موضوع از آن گذشته است. در این مقاله سه مورد به بحث گذاشته می شود: یک مورد در باب یک واژه و اشتقاق آن و دو دیگر درباب پسوند و سوم مطالبی دستوری در باب «کسره» یا «زیر».
تحولات علمي و دگرگونيهاي پر شتاب نياي علم، زبانهاي مختلف دنيا را به تعامل و داد و ستد واداشته است. البته اين تعامل در حوزه دستوري و ساختماني (زير ساخت) بسيار كند و به سختي صورت ميپذيرد ليكن در حوزه لغوي و معناي (رو ساخت) روانتر و به آساني اتفاق ميافتد. زبان فارسي در جايگاهي است كه بايد از آن به يكي از زبانهاي پويا و زنده دنيا نام برد. زباني كه در گذشته ظرفيت بسيار بالايي از آن در توليد علم و دانش سراغ داريم و در دنياي كنوني هم مهمترين وظيفه او استفاده از حداكثر ظرفيت خود، براي انتقال و از آن مهمترين توليد علم است. به طوري كه نخست لغات و عبارات و اصطلاحات ساخته شده هماهنگ با اصول ساختاري و دستوري زبان فارسي باشند و دوم با شاخصهاي زيباييشناختي لغوي، آوايي و معنايي همخوان و متناسب باشند. اين مقاله ميكوشد ساختمان دستوري لغات و اصطلاحات علمي و فني معاصر را تعيين نمايد.